×

Interview

17 april 2014

Seun Kuti’s lange weg naar het begin

Geschreven door: Rik van Boeckel

Label: News

Toen ik in 2005 voor het eerst Seun Kuti zag optreden op het Sfinks festival, moest ik meteen terugdenken aan het enige optreden van Fela dat ik ooit heb bijgewoond; dat was in 1988 in Paradiso. Ik hoorde hoe Fela’s muzikale genen waren overgegaan op Seun en hij had ook nog eens zijn vader’s band achter zich: Egypt 80. Ik zag Seun daarna nog 2 keer, op Hague Jazz en twee jaar terug op het Afrikafestival in Hertme. Seun & Egypt 80 gaven een zeer overtuigend optreden en iedereen was er getuige van hoe sterk hij de fakkel van zijn in 1997 overleden vader verder droeg. Ook zijn broer Femi heeft de afrobeatfakkel overgenomen maar heeft die muzikaal anders ingevuld dan zijn 20 jaar jongere broer. Bij Seun blijft afrobeat puur, niet onlogisch want anders dan Femi was Seun 100 procent een product van Egypt 80; zijn moeder was immers een van de 27 vrouwen met wie Fela in 1978 trouwde.

Seun speelde in Hertme veel songs van From Africa with Fury. Rise (2011) en Fela’s Zombie. Na afloop interviewde ik hem in de kleedkamer. Ik herinner me zijn woorden: “Er zal een rol voor afrobeat zijn de komende 200 jaar, afrobeat is tijdloze muziek. Het is Fela’s verdienste dat hij die muziek heeft gecreëerd. Afrobeat moet gespeeld worden zoals Fela het speelde en niet anders! Afrobeat is de Afrikaanse waarheid. Het is het wapen van de gewone man.” Ook op zijn onlangs verschenen derde album A Long Way To The Beginning (de eerste was Many Things uit 2008) houdt hij de erfenis van zijn vader hoog, niet alleen in muzikaal opzicht maar ook via zijn sociaal-politieke statements. En net als zijn broer Femi in het verleden gaat hij de alliantie aan met hiphop, in Afrika een niet te onderschatten muzikale kracht getuige de vele Afrikaanse rappers in vele landen van het continent.

In het MC Theater in Amsterdam zijn er geen rappers bij (op het nieuwe album Blitz The Ambassador en M1. Dead Prez) net zo min als de Nigeriaans-Duitse zangeres Nneka die op het album Black Woman zingt. Egypt 80 begint nog zonder Seun met Ohun Aiye, het enige niet afrobeat nummer dat in mijn oren een AfroCaribische feel heeft. “Het is highlife,” vertelt Seun me na afloop van het optreden. “Het is een reis naar het begin van afrobeat toen Fela highlife mixte met soul en funk. Fela begon ooit met highlife. Als het voor jou een AfroCaribische touch heeft, zeg ik: alle zwarte muziek heeft dezelfde DNA. Het komt van de drums van Afrika.”

Net als tijdens het interview is Seun op het podium in een zeer goede bui. Bij de aankondiging van songs als IMF (International Motherfucker) en het satirische African Airways maakt hij als een stand-up comedian grappen met het publiek. Het IMF noemt hij een wolf in schaapskleren die ‘het geld van de armen in Europa steelt en aan de rijken in Afrika geeft’, een satirische omdraaiing van de werkelijkheid dus! En uiteraard laat hij niet onvermeld dat hij in Nederland weed kan roken in een coffeeshop en hoe geweldig hij het vindt in Nederland te zijn. Hij haalt zelfs de koninklijke familie aan, weet dat Nederland nu een koning heeft en lacht: “zie je, er is nu zelfs een zwarte man die spreekt over de koninklijke familie van Nederland.”

Seun speelt songs van het nieuwe album zoals IMF, African Airways, Higher Consciousness, African Smoke, Black Woman, Kalakuta Boy en van Fela TIP. Het is het laatste optreden van zijn Europese tour, de tweede in Nederland (5 april ook op Motel Mozaique). En Seun heeft er overduidelijk zin in. Het kost enige moeite Seun na afloop te spreken te krijgen want net als in Hertme zijn er veel mensen die hem willen spreken, hem even gedag willen zeggen of met hem op de foto willen. Maar zonder geduld kom je nergens en ik ben uiteindelijk de laatste die hem kan spreken.

WiM: A Long Way To The Beginning is een aparte albumtitel. Wat is de achtergrond?
Het heeft drie verschillende betekenissen: 1) persoonlijk 2) muzikaal 3) nationaal of liever continentaal. Voor mij en de band heeft ‘t een heel persoonlijke betekenis. Fela’s dood was voor ons een groot verlies. De band was kapot. Het duurde 10 jaar voordat er weer een deal kwam. Met deze 3 albums klimt de band terug naar waar ze waren op het hoogtepunt van Afrikaanse muziek, van afrobeat. Dit is nu ons begin. Muzikaal gezien is dit het begin van de heerschappij van afrobeat. Iedereen in de wereld accepteert ons, er zijn veel bands in de wereld die afrobeat spelen; in Nederland hebben jullie Jungle by Night, ik heb met ze gespeeld in Paradiso. We hebben Fela! The Musical gehad en er is nu de documentaire Finding Fela. Afrobeat maakt deel uit van de wereldmuziekscene. Dat is het resultaat van wat mijn vader heeft gedaan, mijn broer, ikzelf en de band. Heel belangrijk is de Afrikaanse kijk op de wereld. Afrikaanse jongeren zijn zeer gepassioneerd over verandering, ontwikkeling. Alleen Afrika kan dit potentieel aanboren, het is het begin van een nieuwe Verlichting. Alleen Afrika kan de Afrikanen vertegenwoordigen, dat is wat ik bedoel met continentaal.

WiM: Dat je met rappers als Blitz The Ambassador werkt, is dat een manier om meer verbinding te krijgen met jongere musici?
Nee, niet echt, ik wil met Afrikaanse vocalisten werken. Blitz komt uit Ghana, woont in New York. Hij is heel vernieuwend en weet waar hij mee bezig is, met dat soort musici wil ik werken. Ik kende hem al. Het is goedkoper als je de musici al kent, je hoeft ze alleen maar te bellen en te zeggen: ik wil jou op mijn nieuwe album. Zo heb ik ook Nneka uitgenodigd die Black Woman zingt. Zij woont in Frankrijk, werkt daar mee aan het tv-programma The Voice.

WiM: Kun je zeggen dat IMF, de eerste song van je nieuwe album, vergelijkbaar is met Fela’s ITT?
Jazeker, ik geloof dat het de moderne ITT is . Het is ITT 2.0. Ik geloof dat de boodschap nu nog sterker is dan in de jaren 70 en 80 toen mijn vader zijn boodschap bracht via afrobeat. Armoede, soberheid, schaarste, was toen iets voor Afrikanen, Zuid Amerikanen, Aziaten, ik denk dat het nu ook in Europa en de VS is.

WiM: Op het podium noemde je African Airways een parodie. Waarop?
Op het Afrikaanse economische systeem. Ik noem verschillende personen, zoals de piloot Mr. English en de co-piloot Mr. Dudugo, een domme zwarte man. De luchtvaartmaatschappij is African Airways, dat is de Afrikaanse economie. African economy, everybody money! Op de vlucht hebben we goed getrainde geüniformeerde mensen rondlopen. Zij zeggen: blijf rustig zitten, relax, geniet van je vlucht. Maar doe wel wat wij zeggen! Dat is de parodie.

WiM: Waar gaat de song Kalakuta Boy over? Over jouw leven in de door de Fela gestichte Kalakuta Republic?
Het gaat niet alleen over mij. Het is een eerbetoon aan iedereen die in de Kalakuta Republic is opgegroeid, de Kalakuta opleiding heeft gevolgd onder leiding van de grote leraar Fela. Kalakuta Boys zijn nu overal, het zijn positieve, progressieve mensen. In de propaganda van de Nigeriaanse regering werd Kalakuta afgeschilderd als een gevaarlijke plek met gevaarlijke mensen, criminelen die marihuana roken. En onze president Fela werd een gek genoemd die rondreisde met zijn band. In deze song vertel ik dat de Kalakuta Boy zo anders is als de ‘government boy’. We zijn anti-establishment, wij zijn onafhankelijk.

WiM: In Black Woman praat je over seksuele gelijkheid en gelijkheid in intelligentie. Wat wil je precies met deze song zeggen?
Ik heb dit geschreven omdat zwarte vrouwen in Afrika op tv een verkeerd beeld van schoonheid wordt verkocht. Dat zij hun huid moeten bleken en soepel haar moeten hebben. Kijk, in Nigeria hebben we een grote filmindustrie, we maken meer films dan de VS, zo’n 100 films per week. Het wordt Nollywood genoemd. Als ik naar de bekende actrices in deze films kijk, zie ik hoe zij hun huid lichter hebben gemaakt, nephaar dragen. Iedere film laat dit zien en ieder meisje gelooft dit. Zo raken ze hun eigen identiteit kwijt. Er wordt gezegd dat ze zo gelijk zijn aan de man, dat dit seksuele gelijkheid is. Maar het is propaganda, om producten te kunnen verkopen. Dit is geen seksuele gelijkheid? Waar het om gaat, is echte gelijkheid, ook intellectuele gelijkheid tussen man en vrouw, dat iedereen het recht heeft dat uit te drukken.

WiM: Je zingt in Black Woman over jouw grootmoeder Funmilayo Ransome-Kuti, Maya Angelou, Angela Davis en Nina Simone. Zie je hen als voorbeelden voor de Afrikaanse vrouw?
Precies. Jonge Afrikaanse vrouwen wordt gevraagd Beyoncé als voorbeeld te zien. Maar zo verneder je ze. Zo zien ze commercieel succes als vooruitgang. Maar dat is geen vooruitgang.

WiM: Er zijn nu een aantal jonge Afrikaanse zangeressen zoals Fatoumata Diawara, Rokia Traoré en Dobet Gnahoré opgestaan. Zij zeggen: er is een nieuwe generatie Afrikaanse vrouwen die opstaat. Doel je daar op?
Ja, natuurlijk, daarom heb ik deze song zo geschreven omdat zij onze strijd herkennen.

WiM: A Long Way To The Beginning is geproduceerd door pianist Robert Glasper. Hoe ben je met hem in contact gekomen en hoe was de samenwerking?
Onze managers hebben dat geregeld. Het album is opgenomen in Brussel. De samenwerking was geweldig. Ik heb voor hem een beeld geschetst van wat ik voor ogen had met mijn muziek. En wat zwarte muziek zou moeten zijn, welke kant zwarte muziek nu op zou moeten gaan. Ik schreef zoals gewoonlijk alle songs, maar hij heeft er een grote invloed op gehad. Bij de opname heb ik met het volgende rekening gehouden. Brian Eno produceerde mijn vorige album: From Africa With Fury. Rise. Hij zei me toen: het is geweldig met jou te werken maar het is moeilijk voor andere artiesten om hun eigen invloed op het album te hebben want alles zit al zo vol. Je zou meer ruimte moeten creëren. En dat heb ik op A Long Way To The Beginning gedaan!