×

Nieuws

02 mei 2010

In memoriam: Ljiljana Buttler

Geschreven door: Robert Schuurman

Label: Coast to Coast

Op 26 april is Ljiljana Buttler overleden. Hoewel ze al enige tijd ernstig ziek was  kwam haar overlijden toch vrij onverwacht. Ljiljana Buttler was in mei 2009 voor het laatst live in een aantal Nederlandse theaters te zien en horen. De zalen stonden op hun kop en haar razend enthousiaste publiek had zonder enige twijfel nog veel meer van haar willen genieten.

De complete West-Europese muziekpers stond najaar 2003 in lichterlaaie toen het album The Mother Of Gipsy Soul uitkwam. Met een stem die de deuren uit de hengsels licht, bracht de in Bosnië opgegroeide Ljiljana Buttler een indrukwekkende ode aan het mooiste dat we de afgelopen jaren uit de hele Balkan hoorden. De muziekkenners riepen haar unaniem uit tot koningin-moeder van het Balkanlied. Van extravagantie is echter geen sprake in de vertolkingen en eigen composities van Buttler. Haar kracht ligt veel meer in haar ingetogen beheersing, haar beleving en expressie die niet onder doen voor die van Ella Fitzgerald of Billie Holiday. Ljiljana wordt muzikaal begeleid door de Mostar Sevdah Reunion.

Haar vader was een virtuoze accordeonist en haar moeder zangeres. Toen haar vader hen verliet, zorgde haar moeder voor zichzelf en haar kind door in bars te zingen. Ze woonden in Bijeljina, een kleine stad in Bosnië en op een avond dat haar moeder ziek was, nam Ljiljana (toen 12) het over, met succes! Een jaar later ging haar moeder haar eigen weg en Ljiljana ging door met zingen om naar school te kunnen gaan. Vervolgens ging ze naar Belgrado en begon met zingen in Skadalia (beroemde uitgaanswijk), waar de sfeer geweldig was. De heftige emoties, de verloren liefdes en romantiek daar inspireerden Ljiljana, tezamen met de sterke Slivovice… Vanaf 1980 begon ze echt concerten te geven en werd een zeer bekende tv persoonlijkheid, totdat de zogenaamde turbo-folk zijn intrede deed, de soundtrack voor het Milosevic tijdperk. Ze realiseerde zich dat haar tijd erop zat. Jaren van wapens en haat volgden, met onuitwisbare littekens.

In de herfst van 1990 vertrekt een vrouw naar Duitsland en neemt definitief afscheid van haar leven als vedette en de dierbare collega’s met wie ze optrad, zoals Ilijaz Delic. Een afscheid ook van het geroezemoes in de Kafana’s op de Balkan, met mensen die haar stem wilden horen om de magie te ervaren van haar magnetiserende persoonlijkheid; de diva Ljiljana Petrovic. Ze voelt de dreiging van de oorlog en ook de oprukkende commercie in de muziek. Een dag later begint haar andere leven dat bijna 15 jaar zal duren, ze doet allerlei werk om te leven, zonder staande ovaties, toejuichingen, herkenning, erkenning. Ze accepteert haar nieuwe bestaan, trouwt, krijgt een andere naam, Buttler, scheidt, maar zingt niet meer, nooit meer!

Producer Dragi Šestić (Snail Records) wilde daar echter heel graag verandering in brengen. Nadat hij in 1999 de schatten van de Balkan volksmuziek in Mostar Sevdah Reunion verzamelde, met leadzanger Ilijaz Delic, begint zijn lange speurtocht naar Ljiljana Buttler… Als hij haar echter heeft gevonden, wil ze in eerste instantie absoluut niet geconfronteerd worden met haar verleden. Na veel overtuigingskracht begint ze te twijfelen en besluit het te proberen. In de lente van 2003 wordt The Mother Of Gypsy Soul opgenomen, met de zeer belangrijke en virtuoze medewerking van Mostar Sevdah Reunion en Boban Markovic, de meest gevierde trompettist van Servië. Met vernieuwende arrangementen van Balkan traditionals en een perfecte balans tussen bijna revolutionaire veranderingen en de klassieke Balkan spirit. Dé comeback van een van de grootste talenten uit de geschiedenis van de zigeunermuziek. Binnen een paar weken na release bereikt de plaat de cult-status! Sindsdien zijn de namen van Mostar Sevdah Reunion en Ljiljana Buttler bijna onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Na dit prachtige album, groeide bij Ljiljana de behoefte om deze overweldigende muziek en emoties echt te delen met haar publiek en dat moment kwam tijdens het Zigeunerfestival in Gent, mei 2003. Haar eerste live concert na meer dan tien jaar! Uit het duister schreed ze naar voren, gekleed in het zwart en blootsvoets. Ze stond stil en wachtte, het publiek hield met spanning de adem in. De eerste instrumentale tonen klonken en haar grootse, donkere, peilloos diepe stem steeg klagend omhoog: Ashun Daje Mori, “Moeder, luister naar mijn ellende” en de zaal voelde de smart die groter was dan die van haar alleen. Na het eerste refrein lichtte ze haar sluier op en huilde, de ban was gebroken. Met haar volgende songs zweepte ze het publiek op en ze overweldigde met haar warme, alles overheersende gestalte en fascinerende stem. Met haar sterke en tegelijk zachte, moederlijke persoonlijkheid sleepte ze mee, liet ze lachen, verzinken in stilte, dansen en huilen. Hier stond een groot artiest en ster, een diva die geen diva wilde zijn en daarom meer was dan dat. Concerten over de hele Balkan volgden, de Benelux, het Barbicane Center in Londen, het North Sea Jazz Festival, de Womad in Rivermead etc. Regisseuse Mira Erdevicki maakte een documentaire over de wonderlijke geboorte van Mostar Sevdah Reunion en verbazingwekkende wedergeboorte van Ljiljana. De coproductie van het bedrijf van Mira, de BBC en de Bosnische nationale TV werd een uur durende, ontroerende film, die wereldwijd werd uitgezonden.

In augustus 2005 vonden de opnames van The Legends Of Life plaats in het Pavarotti Center in Mostar. Ljiljana liet zich van haar beste kant zien en horen. Met o.a. een aantal nummers uit de jaren zestig, voor velen de Gouden Eeuw van de Balkanmuziek. Er ontstaat een nieuw soort muziek uit de kruising van blues- en jazzelementen met de klassieke Sevdah- en zigeunertradities, ondenkbaar zonder Mostar Sevdah Reunion, een band die het wankele evenwicht tussen traditie en vernieuwing perfect in stand houdt. Door een speling van het lot bevonden Ljiljana Buttler en de legendarische, ongrijpbare zigeunerzanger Saban Bajramovic (overleden in 2008), met wie ze haar hele leven een soort haat-liefde verhouding had, zich op een gegeven moment onverwacht in dezelfde opnamestudio. De twee absolute giganten van de Balkan zigeunermuziek samen in een ruimte. Er werd Rupuni gefluisterd, een nummer van Saban en de eerste akkoorden klonken. Zo ontstond een niet-geplande, meer dan een uur durende jamsessie met vindingrijke improvisaties. Ondersteund door de band die zich mee liet slepen in dit muzikale duel. Ontspannen zongen de twee grootste zigeunervocalisten, samengebracht door liefde voor dezelfde muziek en respect voor elkaar, in harmonie Rupuni, Rupuni: “Geloof de roddels niet”… Dit nu al klassieke duet is te horen op de CD, evenals de tevreden lach waarmee ze hun gedenkwaardige studio-optreden afsloten…

Frozen Roses is het laatste album van Ljiljana Buttler. Een aantal van de meest beroemde Balkan, Oost-Europese en zigeuner liedjes werden helemaal op maat gemaakt voor de overweldigende, diepe, donkere stem van Ljiljana. In al deze jaren is haar muzikale ontwikkeling doorgegaan. Een harmonieuze combinatie van haar roots, de Balkanfolk, met de ritmische elementen van de jazz en zonder enige vorm van opsmuk. Deze ontwikkeling is indringender, met meer eenvoud en de mix van de Balkanstijl met jazzelementen is duidelijk waarneembaar. Een van de nummers is Sumorna Nedelja (Gloomy Sunday) een van de meest bekende Hongaarse liedjes, waarmee Ljiljana laat horen dat ze zich kan meten met de groten der aarden die het lied ook vertolkten. Een lied gehuld in duistere ‘urban legends’. In de tekst treurt een man op een “gloomy sunday” over het verdwijnen van zijn grote liefde en ziet, zo suggereert ook de hypnotiserende muziek, geen andere uitweg dan zelfmoord. En dit is dan ook precies een veronderstelde uitwerking die vaak genoemd wordt… In 1941 zette Billie Holiday het op plaat en volgde het echte succes. Er werd toen wel een strofe toegevoegd waarin werd gesuggereerd dat het slechts een droom was… Sinds die tijd is het nummer van Serres door bijna alle groten uit de jazz en de popmuziek opgenomen, zoals Ray Charles, Mel Tormé, Louis Armstrong en Sarah Vaughan.

2003: The Mother Of Gypsy Soul – Ljiljana Buttler & Mostar Sevdah Reunion (Snail Records/Coast to Coast)
2006: The Legends Of Life – Ljiljana Buttler & Mostar Sevdah Reunion (Snail Records/Coast to Coast)
2009: Frozen Roses – Ljiljana Buttler & Mostar Sevdah Reunion (Snail Records/Coast to Coast)

http://www.condoleanceregister.com/Ljiljana-Buttler-1.html