×

Interview

08 mei 2014

Aziza Brahim; Nieuwe stem van de Sahrawi

Geschreven door: Rik van Boeckel

Aziza BrahimAziza Brahim is net als de bekendere Mariem Hassan een zangeres uit de Westelijke Sahara, maar groeide op in een vluchtelingenkamp bij Tindouf in Algerije. Haar ouders waren de voormalige Spaanse kolonie ontvlucht na de bezetting door Marokko en de onafhankelijkheidsstrijd door Polisario, een strijd die nog steeds voortduurt. In dat vluchtelingenkamp waar veel Sahrawi heen waren gevlucht, begon Aziza met zingen. Net als andere Sahrawi kon ze studeren in Cuba waar ze zeven jaar verbleef (in Havana, Santa Clara, Pinar del Rio en op Isla de la Juventud). In 1995 keerde ze terug naar het vluchtelingenkamp en maakte ze haar eerste opnames voor de National Sahrawi Radio. Met de National Sahrawi Group toerde ze door Mauritanië en Algerije. In 1998 verschenen twee liederen van haar op de door het Nubenegra label uitgebrachte trilogie Sahrauis. Met de groep Leyuad trad ze op in Spanje, Frankrijk en Duitsland. In 2000 verhuisde ze naar Spanje, eerst naar Leon en drie jaar geleden naar Barcelona. Ze deelde het podium met Ojos de Brujo en Cheb Khaled.

Met de groep Yayabo Latin Jazz mixte ze Sahrawi muziek met Caribische ritmes, niet verwonderlijk gezien haar verblijf op Cuba. Vanaf 2006 werkt ze met de groep Gulilil Mankoo, bestaande uit Sahrawi, Spaanse, Zuid Amerikaanse en Afrikaanse musici. Met deze groep bracht ze een fusie van Afrikaanse en Sahrawi muziek tot stand, gemixed met blues, rock en reggae. In 2008 bracht het Franse label Reaktion haar eerste album uit: Mi Canto. En in 2012 Mabruk, opgedragen aan haar oma El-Jadra Mint Mabruk, die in de vluchtelingenkampen van de Sahrawi ‘de dichteres van het geweer’ wordt genoemd.

Onlangs verscheen bij Glitterbeat Soutak (Jouw Stem). In de liner notes van dit album schrijft Aziza over het lijden van haar volk: “Wij kunnen niet in vrede leven in ons land. Als we over ons land spreken, spreken we over een land waar we niet in vrijheid kunnen leven, op onze eigen plek, met een officiële status. Aan de andere kant bestaat ons land in onze woorden, in onze vrijheid van gedachten, van expressie, in onze cultuur en stemmen.”

En in de muziek van de Sahrawi, kan je eraan toevoegen, in de Haul, de traditionele ritmes van de Sahrawi, gespeeld op de traditionele drum de tabal. Voor het VPRO-programma Vrije Geluiden werden onlangs opnames gemaakt. Hierin bespeelde Aziza Brahim, begeleid door een Spaanse gitarist, de tabal in het lied Julud dat is opgedragen aan haar moeder.

WiM: Hoe ben je begonnen met muziek in het vluchtelingenkamp in Tindouf?
Ik begon al jong te zingen, herinner me dat vrijdags, een heilige dag, gedurende avond religieuze islamitische liederen werden gezongen. Dan zong ik mee. Bij de teksten die mijn oma schreef, bedachten wij met de hele familie de melodie. Verder hoorde ik Haul, de traditionele muziek van de regio. De jongeren zongen liederen, beïnvloed door de Raï uit Algerije. En ik hoorde Arabische liederen.

WiM: Wat kun je vertellen over de tabal en worden er nog andere percussie-instrumenten gebruikt in jouw muziek?
De tabal wordt alleen door vrouwen gespeeld, dat is al heel lang zo. Er worden verschillend ritmes op gespeeld. De tabal is een specifiek instrument van de Sahrawi maar er vindt ook vernieuwing plaats via het gebruik van andere instrumenten zoals darbuka, conga’s, drums, timbales, djembé’s.

WiM: In de liner notes van Soutak verwijs je naar de muziek van Mali. Wat is de invloed van Malinese muziek op die van jou?
Mali is een land dat dichtbij ligt maar ik ben er nog niet geweest.  De muziek van Mali heeft me altijd gefascineerd, voor mij is het de wieg van Afrikaanse muziek. Mijn idool is Ali Farka Touré, ik ben geïnspireerd door zijn Desert Blues. De gitarist van mijn band komt uit Mali, geeft op de gitaar een Malinese touch aan mijn nummers. Ik heb ook toenadering gezocht toen vorig jaar door de bezetters van het noorden van Mali elke vorm van muziek werd verboden.

WiM: Wie hebben jou verder geïnspireerd?
Mariem Hassan is een groot voorbeeld voor mij. Maar wat zij doet, is anders. Ik bewonder haar maar mijn grote voorbeeld is de overlevingskracht van mijn volk. En mijn oma. Zij is dichteres, componeerde liederen voor bekende Sahrawi musici. Dat heeft mij zeer geïnspireerd. Tijdens de zware 15 jaren van de strijd tegen de Marokkaanse bezetting heeft ze haar gedichten geschreven. Daarin heeft ze die verschrikkelijke jaren verwerkt. Ze wordt gezien als de stem van het volk.

WiM: Heeft zij ook teksten voor jou geschreven of schrijf je die zelf?
Ik schrijf al mijn teksten zelf. Met de bedoeling om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Ik heb het niet alleen over de Saharawi, schrijf ook over het lijden van andere volken. Voor mij hebben de teksten een universele dimensie. Ze gaan ook over het lijden van mijn volk maar zijn niet politiek getint. Er zit een waar gebeurd verhaal achter. Voor mij betekent muziek vrijheid, het is mijn manier om mij uit te drukken, mijn volk komt terug in de liederen die ik schrijf. De melodie is, al naar gelang het thema, lichter of zwaarder. Ik ben zangeres, geen politica, vertegenwoordig niet Polisario. Zij zijn de politieke vertegenwoordiging van de Saharawi, zijn degenen die politiek gezien over de strijd van ons volk moeten praten. Ik niet. Ik vertegenwoordig mijn leven en dat van de drie generaties die in de vluchtelingenkampen wonen.

WiM: Is jouw muziek bekend bij de Sahrawi zelf?
Mariem Hassan zei dat de identiteit van de Saharawi wordt weggevaagd door de Marokkanen. Zo is mijn muziek verboden in de bezette gebieden maar is wel bekend in de vluchtelingenkampen. Het doel van de Marokkaanse bezetting is het onderdrukken van de cultuur van de Sahrawi. Maar als die cultuur verdwijnt, verdwijnt ook ons volk. Die cultuur wordt mondeling overgebracht. En dat moeten we uit respect voor onze traditie beschermen.

WiM: In welke taal zing je?
Ik zing in Hassaniya, een dialect van het Arabisch. (Wordt gesproken in de westerse Sahara, Algerije, Marokko, Mauritanië, Mali, Niger en Senegal. Hassaniya is anders dan andere Noord Afrikaanse dialecten van het Arabisch, is bijvoorbeeld ook beïnvloed door het Wolof van Senegal. Ook Mariem Hassan zingt in het Hassaniya). En in het Spaans.

WiM: Welke andere invloeden vind je terug in jouw muziek?
Iedereen hoort er iets anders in. Voor mij is het een album met kleine stukjes Arabisch, Andalusisch, Desert Blues, latino. Het is een mix van diverse stijlen, dat heb ik zo willen doen. Ik heb het geluk gehad dat mijn label Reaktion mij heeft voorgesteld aan producer Chris Eckman. Ik heb hem vorig jaar leren kennen. We waren het snel eens over de muzikale lijn van het album. Ik ben daar heel blij mee.

WiM: Je hebt lange tijd op Cuba gewoond. In hoeverre heeft Cubaanse muziek jou geïnspireerd.
Mijn muziek heeft hier en daar een licht Cubaans tintje. Ik hou van Cubaanse muziek. Ik ben niet de enige Sahrawi die op Cuba heeft gestudeerd, ook andere Sahrawi. Wij hebben de bijnaam ‘Cubarawi’. Ik heb veel van Cuba overgenomen, dat zie ik als heel positief. Vooral op de vorige cd Mabruk hoor je de Cubaanse invloed goed. Ik wilde op dat album meer energieke teksten, die hadden krachtiger melodieën nodig, niet alleen Cubaans maar ook pop en rock.

WiM: Wat kun je vertellen over jouw band?
Ik wilde na de vorige tour muzikanten die dicht bij mij wonen, in Barcelona. Met één gitarist en de percussionist werk ik al langer. De anderen werden aan me voorgesteld in Barcelona. Ze hebben er allemaal hun persoonlijke stijl aan toegevoegd. Daaruit is een rijk en mooi geheel ontstaan.

Op zondag 18 mei is Aziza Brahim te zien in het VPRO-programma Vrije Geluiden., Nederland 1, 10.30