Toen Straight Outta Compton van N.W.A. en Eazy E’s EZ-Duz-It ongeveer gelijktijdig verschenen in 1988 was dat voor veel mensen de eerste kennismaking met de agressieve hardcore westcoastrap. Het was het funky antwoord op de eastcoast big city beat, waar in die tijd vooral New York de hiphopscepter zwaaide. Gangsterrap was er al in de persoon van de uit Philadelphia afkomstige Schoolly D, die zich zelf maar al te graag The Original Gangster noemde, maar N.W.A. en Eazy E waren toch wel The Real Deal. Hiphop zoals we dat nog niet eerder in die vorm hadden gehoord.

Maar karakters van Mensen Met Een Groot Ego botsen normaliter en bij N.W.A. was dat niet anders: het begon met het vertrek van Ice Cube in 1989 en rond 1992 was het na 2,5 album definitief einde oefening voor de gangstamannekes. Ieder ging zijn eigen weg en vooral Ice Cube en Dr. Dre konden het succes continueren. De eerste als primetime rapper en filmster, de tweede als producer, platenbaas en businessdude. En af en toe als rapper.

Met The Chronic (1992) en de zeven jaar later uitgekomen opvolger 2001 heeft Dre absolute ijkpunten in de hiphop op zijn conto geschreven en maakten die twee albums Dre al toen nagenoeg onsterfelijk. Tel daarbij zijn alom geroemde productieskills op en artistiek hoeft Dre zich niet écht meer te bewijzen. Als hij dan ook nog zijn naam verbindt aan een hoofdtelefoonlijn (en aanverwante produkten) en ondanks de belachelijke prijs-kwaliteitsverhouding deze apparaten een hit blijken te zijn en hij het bedrijf verkoopt aan Apple, loopt Dre definitief binnen en kan hij eigenlijk voor de rest van zijn leven op zijn ### zitten.

Na het zien van de film Straight Outta Compton, de biograma over de opkomst en ondergang van N.W.A. liet Dre het jaren op uitkomen gewaande album Detox voor wat het was en startte hij met de voorbereidingen van een nieuw album, dat deze week redelijk onverwacht als Compton werd uitgebracht.

En het nare, gesloten Apple-systeem wordt nu ook toegepast op albumreleases: na een vooraankondiging ging Compton op 7 augustus worldwide online en is het digitaal verkrijgbaar via iTunes en Applemusic. De CD-versie komt pas eind augustus uit en of het album ook op vinyl zal verschijnen is nog niet eens duidelijk. Handig zo’n download, maar er nog geen hoge resolutie versie verkrijgbaar en die rammelende iTunes-compressie is een Dr. Dre produktie natuurlijk volstrekt onwaardig. Maar ook voor Dre is het business as usual.

Compton ontving al meteen wereldwijd lovende kritieken en ook het Nederlandse muziekjournaille was unaniem erover eens dat Compton een meesterwerk is, zelfs na pas vier keer beluisterd te zijn door deze en gene. Er werden grote woorden gebruikt om de kwaliteiten van Compton te duiden, maar overvleugelt Compton het Dre-debuut The Chronic en de opvolger 2001?

Het antwoord kan al gedurende een eerste beluistering al gegeven worden: nee. In de verste verte niet. Compton is geen The Chronic en evenmin 2001 deel 2. En is ook een vergelijk met het nooit in vol ornaat verschenen Detox totaal onzinnig tijdverdrijf. Compton is Compton en is het gewoon het derde album van Dr. Dre, dat is geïnspireerd op een film, die ervoor heeft gezorgd dat de creativiteit van Baas D een EPO-boost kreeg. En zo moet Compton ook beoordeeld worden. Gespeend van allerlei ballast.

En wanneer na een intro van een dikke minuut losbarst weten we het: Dre is het nog niet verleerd. Verplaatsing van lucht typeerde Courtney Taylor Taylor van The Dandy Warhols én fan de Dre produktieskills ooit eens uitermate treffend. En nog steeds draait Dre aan de knoppen met in het achterhoofd en op een manier dat de luisteraar zijn muziek niet alleen moet beluisteren, ondergaan, maar vooral ook moet voelen. En is Dre ook op Compton opnieuw een meester in het weglaten. In het weglaten van ballast, in het weglaten van een overkill aan geluidjes en in het weglaten van alles wat een totale beleving in de weg kan staan. Dre mag dan spaarzaam omgaan met sounds, er is een bijna overkill aan gastrappers die mogen aantreden om Dre’s soundscapes van lyrics te mogen voorzien. Vrienden en buddies van toen, nu en morgen struikelen bijna over elkaar en is het topdrukte.

En Compton kent niet meteen één favoriet: het album moet in zijn geheel worden beluisterd en is Compton is net als een goed en spannend boek, met dat verschil dat wanneer er iets meer dan een uur verstreken is, het album nog een keer en nog een keer en nog een keer voorbij moet komen. Op Compton gebeurt heel veel: zowel tekstueel, muzikaal, maar ook productioneel. Dr. Dre levert opnieuw een monumentaal werkstuk af. Geen revival- of retrogedoe, nergens gekunstelde hiphop en moeilijkdoenerij, ook geen egotrippin’, maar een album dat past in hoe het leven van Dre tot nu toe is verlopen. Met Compton valt alles op zijn plek. Althans, voor dit moment. Compton gaat verder waar To Pimp A Butterfly van Kendrick Lamar eerder dit jaar verstomde. Essentiële hiphop. Ook voor mensen die niks met hiphop hebben, maar oor hebben voor goede muziek. En op Compton is dat meer dan ruimschoots te vinden. Musthave.