×

Nieuws

06 oktober 2018

Beatles’ The White Album als blauwdruk van ‘Het Rockalbum’

Geschreven door: Edwin Wendt

Label: Apple

Het zou de blauwdruk van het hedendaagse rockalbum zijn. Met het dubbelalbum The Beatles keerden John Lennon, Paul McCartney, George Harrison en Ringo Starr in november ’68 terug op hun psychedelische schreden en waren eigenlijk voor het eerst die rockband waarnaar sindsdien elke rockband zich modelleerde. ‘En passant’ legden ze met Helter Skelter het fundament voor de heavy metal en met Everybody’s Got Something To Hide… ook nog even voor de punk.

Wacht even…trokken de vertegenwoordigers van platenmaatschappij Universal en van het oude Beatles-label Apple niet een héél grote broek aan, vrijdagmiddag 5 oktober in de Hilversumse Wisseloordstudio? Natuurlijk, zo’n luistersessie voor genodigden van de geremasterde en geremixte en van een wagonlading aan extraatjes voorziene heruitgave van The White Album is hét moment voor klaroengeschal. Maar ‘de blauwdruk voor het rockalbum’? Op zijn minst zoemde er al wat rond in Londen in ‘het najaar van ’68. Electric Ladyland van Hendrix verscheen dezelfde maand, Beggar’s Banquet van The Stones een maand later en de eerste van Zeppelin in februari ’69.

En was Helter Skelter echt het eerste heavy metalnummer? Nou, Summertime Blues van Blue Cheer was al een wereldwijde hit in mei’68 en I’m Going Home van Ten Years After verscheen tegelijk met The White Album. En punk dankzij The White Album? Nee, dat genre ontstond in honderden garages in de VS tussen 1964 en 1966. Pak ‘Nuggets’ er maar bij.

Maar goed, het waren wél The Beatles die eind 1968 – voor het eerst sinds Sgt Pepper (juni ’67) een nieuw album uitbrachten (de dubbele film-EP Magical Mystery Tour verscheen indertijd niet als album) en een halve eeuw later geniet de plaat zondermeer een iconische status. De vijftigste verjaardag wordt, in navolging van die van ‘Pepper’ andermaal groots aangepakt, met een door Giles Martin (zoon van Beatles-producer George Martin) spoor voor spoor ontlede en opnieuw in elkaar gezette nieuwe mix, de integrale ‘Esher-demo’s’ (27 songs die de groep kort voor de opnamesessies ‘unplugged’ op de band zette in het huis van George Harrison) – eigenlijk de eerste en enige keer dat de groep demo’s voor zichzelf maakte en een bewijs hoe goed het viertal zonder elektrische versterking kon spelen. Tot slot zijn er maar liefst vijftig ‘outtakes’ uit de sessies die tussen juni en oktober: op tournee gingen The Beatles niet meer, The White Album was hun tour van ’68.

Anders dan bij Sgt Pepper is de nieuwe mix van The White Album geen echte openbaring: bij ‘Pepper’ vormde de monoversie in 1967 de basis voor The Beatles, de stereoversie werd letterlijk ‘in elkaar gedonderd’, omdat stereo op dat moment nog niet belangrijk werd gevonden. Juist die stereoversie gold in de decennia nadien als de basis. Zodoende was er met alle nieuwe technieken een wereld te winnen en dat gebeurde ook: Pepper 2017 haalde een ‘oud’ album voor het eerst naar het heden. Voor The White Album geldt dat minder: die plaat werd door George Martin en The Beatles al in stereo gemaakt. Giles Martin diende de boel slechts wat op te frissen. Dat is gelukt, maar vormt geen revelatie. Van één track – Harrison’s Long Long Long – moest hij de doffe deken afhalen die er om onverklaarbare redenen al vijftig jaar overheen was blijven liggen.

De verschijningsdatum van het pakket heruitgaven laat nog een maand op zich wachten – vrijdag 9 november staat bij alle Beatles-volgers omcirkeld in de agenda -, in de Hilversumse Wisseloord Studio’s ging vrijdagmiddag het doek alvast voorzichtig van de kooi. De aanwezigen kregen vijf ‘Esher-takes’ te horen, vijf outtakes uit de studiosessies en zes tracks van de nieuwe mix van The White Album.

‘Esher’ is onder Beatles-volgelingen al jaren grotendeels bekend in bootleg-kwaliteit, nu uit huize-Harrison de originele tapes zijn opgehaald en door de digitale wasstraat zijn gehaald, klinken ze een stuk frisser. Het spelplezier was uit de bootlegs al duidelijk, opnieuw klinkt hier dat alle Beatles lol hebben in een nummer als Ob-La-Di-Ob-La-Da, waarvan de mare ging dat op McCartney na alle Beatles er een hekel aan hadden. Het is evident dat deze opnamen niet waren bedoeld om uit te brengen: er wordt weliswaar lekker gespeeld, over foutjes in de zang en de muziek (en niet helemaal parallel lopende overdubs van de zang) wordt gewoon heengestapt. ‘Esher’ was werkmateriaal voor The Beatles. Voor de fans is het mooi dat dit nu eindelijk verschijnt. Niet alle nummer verschenen op het uiteindelijk dertig tracks tellende White Album. Zo liet Lennon zijn Child of Nature rijpen tot hij er in 1971 met Jealous Guy de juiste tekst voor vond, zette McCartney Junk in 1970 op zijn eerste album en kwam Harrison’s Not Guilty niet door de ballotage van John en Paul, naar verluid omdat het te veel een kijkje in de keuken gaf over de onderlinge verhoudingen in de band.

Op dat laatste vlak vormen de outtakes wel een bewijs dat alles nog koek en ei was tussen de vier Beatles in 1968, werd het gehoor in Wisseloord benadrukt. Natuurlijk, Ringo liep halverwege de sessieperiode een keer boos weg en keerde pas terug nadat de anderen hem hadden overtuigd dat ze hem écht waardeerden. En Harrison had vriend Eric Clapton als geheim wapen bij de sessies van zijn nieuwe song gehaald omdat hij nu toch wel eens wilde bewijzen dat ook hij inmiddels verdomd goede songs kon schrijven: zelfs Clapton vond dat! Maar uit het beluisteren van álle sessietapes uit die vijf maanden bleek dat nergens spanning was te horen: er werd gewoon lol gemaakt, ieder deed zijn best de ander tot zo groot mogelijke hoogte te stuwen en vrijwel nooit was een van de Beatles echt alleen in de studio: soms zijn ze niet allemaal te horen op een opname (Blackbird, Julia), via de ‘talkback’ of uit dialogen net voor of net na de ‘take’ blijkt dat The White Album echt het product van een groep was, niet zoals vaak geopperd een verzameling van het werk van vier solisten.

Onder die vijftig ‘outtakes’ zitten bijzondere vondsten. Vijftig lijkt veel, het is uiteindelijk maar het topje van de ijsberg en de keuze die door Paul, Ringo en de weduwen van John en George passend werd geacht om met het publiek te delen. Zodoende verschijnt nu niet de 27 minuten durende Helter Skelter – die is er wel, maar een track van die lengte had te veel ruimte ingenomen op de CD’s waardoor andere outtakes hadden moeten afvallen. Wel is een twaalf minutenversie in de box opgenomen.

In de research stuitte het team op de ‘blank tape’ die Mark Lewisohn beschrijft in zijn ‘Complete Beatles Recording Sessions’. De tape ging dit jaar opnieuw op de recorder en bevatte inderdaad twintig minuten stilte. Wat Lewisohn niet hoorde, werd nu wel ontdekt: twee vroege takes van Julia door Lennon. Kopers van de box set mogen ze vanaf komende maand hun eigendom noemen. Ook een vondst is een ‘bluesy’ versie van Lennons Cry Baby Cry. Een mythe die kon worden ontkracht, is dat Harrison pas in een laat stadium Eric Clapton liet ‘invliegen’ voor de finishing touch aan zijn While My Guitar Gently Weeps. Volgens Lewisohn komt hij op vrijdag 6 september ’68 wat overdubs inspelen op de kant en klare opname die de vier Beatles van het nummer maakten. Bij de opnamesessie zoals die in 2018 opnieuw is beluisterd en die deels is terug te horen op de nieuwe box set is ‘God’ de hele dag aanwezig en hij speelt zijn solo in meer dan tien takes op verschillende manieren in.

En dan is er nog het slotstuk van de plaat Goodnight. We kennen de door Ringo gespeelde versie met strijkers. Op een van de binnenkort te verschijnen outtakes verzorgt de band de spaarzame begeleiding zelf en zingt Ringo het nummer in duet met schrijver John. Ontroerend mooi.

Foto: Tim op het Broek