Con – Cept – Al – Bums……. Voorjaar 1972 waren er al heel wat verschenen: Nursery Cryme en Trespass van Genesis, Lizard en In The Wake Of Poseidon van King Crimson, Arthur van The Kinks, Tommy van The Who, Fragile van Yes. En o ja, Sgt Pepper van The Beatles was ook alweer vijf jaar geleden.

Dat ook Jethro Tull zich aan een conceptplaat zou wagen, wekte in maart 1972 dan ook helemaal niet zo veel bevreemding. Apart was wel dat de teksten, volgens de informatie op de hoes, waren geschreven op basis van een gedicht van de 8-jarige Gerard Bostock. Deze jongen, volgens het verhaal op de hoes, was aanvankelijk uitgeroepen tot winnaar van een poëziewedstrijd voor kinderen, maar moest de eerste prijs inleveren toen de voordracht voor de BBC-televisie had geleid tot honderden boze reacties. Een panel van psychiaters concludeerde daarop dat Gerard volledig in de war was.

Vier decennia later is Thick As A Brick opnieuw uitgebracht in een luxe heruitgave op cd en dvd met in totaal vier verschillende mixen van het album. Inmiddels is het geen geheim meer dat het hele verhaal over kinderdichter Gerard een verzinsel van Tull-baas Ian Anderson was en dat hij met dit behoorlijk vergezochte verhaal het fenomeen conceptalbum enigszins belachelijk wilde maken.

Dat lukte destijds behoorlijk goed. In de eerste plaats kon zelfs de meest doorgewinterde Tull-geleerde weken studeren op de teksten van de suite (Thick As A Brick bestaat uit één stuk dat destijds beide LP-kanten volledig vulde) zonder er ook maar iets van te begrijpen. Tegelijkertijd viel –en valt- er in muzikaal opzicht veel te genieten. Al bestaat Thick As A Brick uit twee ononderbroken plaatkanten van ruim twintig minuten elk, de muziek valt wel uiteen in duidelijk van elkaar te onderscheiden stukken. Zo begint Part 1 akoestisch met gitaar en dwarsfluit en komt pas na een paar minuten de hele band erbij. Ian Anderson trekt in het boekwerk bij deze heruitgave de parallel met Beethoven (‘Niet dat ik me met hem wil vergelijken hoor’), wiens symfonieën, bijvoorbeeld De Vijfde, ook toegankelijke en herkenbare gedeeltes bevat die toch onderdeel zijn van een groter, complexer geheel.

Thick As A Brick verscheen destijds in een hoes die was vormgegeven als een krant, met artikelen die speciaal voor dit doel werden geschreven, vooral door Royston Eldridge, destijds de A&R-man van platenlabel Chrysalis, later de grote baas van het label. Belangrijkste artikel in de krant was het absurdistische verhaal over dichter Gerard Bostock, maar ook de andere artikelen in de krant waren weinig alledaags, zoals het verhaal dat Gerald (bijgenaamd Little Milton) er met zijn 8 jaar in was geslaagd een 4-jarig schoolgenootje zwanger te maken. Ook leuk: een rechter, Mr. Justin De Groot, die probeert van het roken af te komen door zichzelf een boete van een halve pond te geven elke keer dat hij een sigaret opsteekt.

Typisch Britse humor, blikt Ian Anderson er vier decennia later op terug. Zoals het een echte krant betaamt, is de Thick As A Brick-krant voor deze heruitgave –helemaal 2012- uitgebreid met een kleurenkatern waarin allerlei betrokkenen worden geïnterviewd over de plaat van veertig jaar geleden. Van die Britse humor snapten ze in Amerika niet veel, om van een land als Japan maar te zwijgen. “Wij Britten zijn opgegroeid met surrealistische humor, van The Goons naar Monty Python,” zegt Anderson er nu over. “In Amerika vonden ze het moeilijk feiten en fictie te scheiden, in Japan hadden ze echt geen idee waar het over ging.” Desondanks schoot Thick As A Brick naar de eerste plaats van de albumlijst van Billboard. Daarmee werd de plaat een groter succes dan ‘thuis’ in Engeland, waar nummer 5 de top was.

Anno 2012 klinkt Thick As A Brick als een toch wat gedateerd voorbeeld van de ‘progrock’ uit begin jaren zeventig: knap in elkaar gezet, inventief gearrangeerd, maar wel helemaal ‘van toen’. Anderson geeft in het boek bij de cd/dvd ook aan dat hij de conceptalbum-mode graag te kijk wilde zetten, maar dat hij desondanks veel bewondering had voor de afzonderlijke bands als Genesis, Yes en Emerson, Lake & Palmer. “De wereld is toch een betere plaats mét die eerste paar Genesis-platen dan zonder.”

Met de krantenhoes was Jethro Tull in ’72 uniek (al hadden The Four Seasons eind jaren zestig al zoiets gedaan), maar niet voor lang. Een paar weken na Thick As A Brick verscheen Sometime In New York City van John Lennon, een plaat die achteraf bezien al in productie geweest moet zijn toen de plaat van Tull verscheen. Lullig voor de ex-Beatle, maar Anderson was blij dat hij de eerste en de beste was: “Hij zal er behoorlijk van gebaald hebben dat iemand hem voor was geweest met exact hetzelfde idee. Niet alleen dat, maar in een veel  beter uitgewerkte, meer gedetailleerde manier. Hij kwam met een vrij magere imitatie van een kranten-voorpagina, wij met een hele krant.”

Dit uit de kluiten de gewassen jubileumpakket komt precies vijftien jaar na de cd-heruitgave van 1997, toen het album uiteraard 25 jaar oud was. Toen zat er een extra cd bij met een live-opname van het album uit 1978. Die opname ontbreekt nu. Had dat er op de dvd of cd echt niet meer bij gepast? Ander kritiekpuntje: Van Thick As A Brick verscheen in april ’72 ook een single, die de eerste drie minuten van het album bevat. Als je de mensen die compleet willen zijn dan toch probeert te bedienen, is het wel zo handig om ook zo’n single-edit aan de heruitgave toe te voegen.

Twee gemiste kansen dus bij een verder onberispelijke heruitgave.

Tracklisting Thick As A Brick:

CD:

1. Thick As A Brick Part 1
2. Thick As A Brick Part 2

DVD:

1. Thick As A Brick  5.1 DTS and Dolby Digital Surround Sound
2. Thick As A Brick New Stereo Mix
3. Thick As A Brick Original 1972 Stereo Mix
4. 1972 Radio Ad