Zondag 22 september vond in het Wilminktheater in Enschede de premiere plaats van Tristan und Isolde door de Nationale Reisopera. De opera is revolutionair voor de ontwikkeling van de muziek en Wagner breekt met de traditionele harmonieleer door vooruitstrevend gebruik te maken van chromatiek en tonaliteit. Componisten als Gustav Mahler, Richard Strauss en Arnold Schönberg zijn beïnvloed door de muziek uit deze opera.

Hoewel de opera als een liefdesdrama wordt beschouwd is de aanleiding van de verliefdheid tussen Tristan en Isolde het drinken van een toverdrank; dat is nu niet bepaald pure liefde of liefde op het eerste gezicht. Misschien dat dat ook de oorzaak is van de fatale inslag van hun relatie. Maar dat kan net zo goed voorkomen bij een echte liefde, denk maar aan Romeo en Julia. De verliefdheid spat er niet vanaf bij de twee hoofdpersonen van deze nieuwe enscenering door de Nationale Reisopera. Claudia Iten (Isolde) en Robert Künzli (Tristan) lijken eerder twee individuen die toevallig in dezelfde zaal staan te zingen. Het tot over de oren verliefde paar is eerder in het publiek te vinden dan op het toneel.

Er wordt vooral erg luid gezongen en de nuance lijkt soms ver te zoeken. Dit viel ook al op bij de uitvoering van Götterdämmerung, dus het kan aan de zaal liggen? Verder laat het acteerwerk veel te wensen over. Het toneel is minimalistisch ingericht en dat vereist veel van de zangers; het is hun taak om het toneel te vullen met hun personages. Qua stemgeluid lukt dat de meesten wel, maar qua acteren schiet het grootste deel van de cast tekort. Uitzondering hierop vormt de Duiste bas-bariton Yorck Felix Speer; hij zorgde als Koning Marke voor mooie zang en goed acteerwerk.

De opera als geheel werd zeer indrukwekkend gebracht. Met de regie van Jakob Peters-Messer, het decor- en lichtontwerp van Guido Petzold en kostuums van Sven Bindseil is een mooie eenheid gecreëerd, waardoor de opera als een homogeen kunstwerk wordt gepresenteerd. Het toneel was sober ingericht met twee hellende vlakken, waarvan er één bewoog. Ook het licht was sober en minimalistisch, maar toch functioneel en droeg bij aan het verhaal. De kostuums werkten enigszins vervreemdend; het was onduidelijk wat hun functie of symbolische waarde waren. In de tweede akte droeg Isolde een gordijn op haar rug, dat aan het einde uitgerold werd. Het motief kwam overeen met de jas van Tristan, maar de symboliek is geheel aan mij voorbij gegaan.

Het Noord Nederlands Orkest onder leiding van Antony Hermus levert een uitzonderlijke prestatie. Het orkest speelde de muziek magnifiek; er was veel aandacht voor de grote lijnen, maar ook voor de details. De partituur is rijkelijk gevuld met solo’s die allemaal door iedere muzikant haast tot in perfectie uitgevoerd werden. Het orkest speelde consistent en was onvermoeibaar. Een knap staaltje voor zo’n lange en intensieve opera.

Tristan und Isolde van Richard Wagner is geen opera voor beginners! Laten we eerlijk zijn, zelfs voor geharde operabezoekers is het een lange zit. Het is een veeleisend werk; in de eerste plaats natuurlijk voor zangers en orkest, maar zeker ook voor de bezoekers. Het is een hele ervaring, maar erg riskant als dit je eerste operabezoek is. De opera wordt nog de hele maand oktober in veschillende theaters van Nederland opgevoerd. Bezoek de website van de National Reisopera voor de datums.

Scènefoto’s Tristan und Isolde
Fotografie: Marco Borggreve, ©Nationale Reisopera 2013