Het vocale oeuvre van Dietrich Buxtehude overbrugt de afstand tussen de vroeg-barok-reus Heinrich Schütz en de laat-barok-gigant Johann Sebastian Bach. Grillig in vorm, tekstkeuze, instrumentatie, harmonie en melodievoering verkent Buxtehude de grenzen van de klankwereld zoals die door de één wordt opgeroepen en legt hij een klankbodem waar de ander op voort kan borduren. Door flink te experimenteren heeft hij de Lutherse cantate – met een vast patroon van onderdelen – het genre waarin Bach excelleerde en dat het ijkpunt vormt voor alle eerdere Duitstalige kerkmuziek – een stuk dichterbij gebracht. Maar de constante in die grilligheid van Buxtehude is het hoge niveau van componeren. Dat motiveerde Ton Koopman om met zijn Amsterdam Baroque Orchestra en Choir Buxtehudes gehele oeuvre op de plaat te zetten. Een project dat geresulteerd heeft in dertig schijven vocale en instrumentale muziek, met als sluitstuk deze Vocal Works 10.

Misleid door de opmerking in het booklet van Vocal Works 8: ‘Es ist vollbracht: de opname is voltooid’, meldde ik eerder dat de Opera Omnia met deel 18 voortijdig was afgesloten. Maar nu is de hele serie toch compleet. En dat is een felicitatie waard aan het adres van Ton Koopman, die onlangs de respectabele leeftijd van zeventig jaar bereikte. Sinds vijfendertig jaar dirigeert hij het Amsterdam Baroque Orchestra en zijn handelsmerk is – behalve het excessief improviseren binnen de orgelpartij, waarmee hij ook deze release pepert – een strak tempo. Buxtehude dwingt hem echter tot een bezinnende kalmte, al is Koopman nergens traag.

Buxtehudes motetten voor verschillende zangstemmen staan met succes op de programma’s van veel koren. Toch is het verfrissend om die werken hier enkel bezet te horen. Neem bijvoorbeeld het motet Der Herr Ist Mit Mir, BuxWV 15. Bij Koopman krijgt het nieuw elan en swing. Senior bas Klaus Mertens heeft in de afsluitende chaconne – Alleluja – een glansrol, wanneer hij varieert op het gegeven basthema. De overige stemmen zijn hier slechts harmonie en Mertens bewijst dat hij zijn mannetje staat.

Andere prachtige voorbeelden van een uitvoeringspraktijk, gebaseerd op nauwgezette bronnenstudie zijn de middentoonstemming (goed waarneembaar wanneer het orgel ineens inzet met een onmogelijk – vals – akkoord) en het gebruik van de koortoon – waarbij een halve toon hoger wordt gemusiceerd dan gebruikelijk. Dat Koopman zijn ensemble hierop aanpast betekent mijns inziens dat hij niet behoort tot de onlangs door het Festival Oude Muziek gewraakte ensembles, die standaard en routineus spelen en imitaties van imitaties leveren.

Liefhebbers van het Amsterdam Baroque Choir zijn gewaarschuwd: het koor is slechts te horen in Buxwv 23, waar het in afwisseling klinkt met de solisten, maar een wat ondergeschikte rol vervult. Het effect moet in Buxtehudes Marienkirche in Lübeck meer opzien hebben gebaard dan op deze plaat tot uiting komt.

Veel werken op dit sluitstuk zijn aria-cantaten. Een serie aria’s, onderbroken door instrumentale tussenspelen, uitgevoerd door één of meerdere zangers, met begeleiding van een klein ensemble – gebruikelijk is twee violen en basso continuo. Wie Schmeckt Es So Lieblich, BuxWV 108, is geënt op een bijna vervlogen spiritualiteit. De liefde voor Christus wordt bezongen met termen als dronken en begeerte. De wellust druipt van de tekst, zetting en uitvoering door Verena Gropper, Maarten Engeltjes en Klaus Mertens.

Gropper tekent met Dorothea Wohlgemuth voor een al even begeerlijke vertolking van Nun Freut Euch, Ihr Frommen, BuxWV 80. Ook laat hetzelfde duo de toonzetting van het vroegkerkelijke O Lux Beata Trinitas, BuxWV 89 stralen.

De fragiliteit van de solocantates – met name voor sopraan – zijn in schril contrast met de overdadige vocale ensemblestukken. Met een aantal van deze werken op rij geprogrammeerd lijkt het tweede album onaangenaam iel te eindigen, maar na een prachtig duet besluit sopraan Gerlinde Sämann deze Opera Omnia met haar meeslepende vertolking van Herr, Auf Dich Traue Ich, BuxWV 35.

Tracklisting Buxtehude Vocal Works 10:

Compact Disc 1

1. Walts Gott, mein Werk ich lasse, BuxWV 103
2. Du Lebensfürst, Herr Jesu Christ, BuxWV 22
3. Wie schmeckt es so lieblich und wohl, BuxWV 108
4. Auf, Saiten, auf! Laßt euren Schall erklingen! BuxWV 115
5. O lux beata, trinitas et principalis unitas, BuxWV 89
6. Nun freut euch, ihr Frommen, mit mir, BuxWV 80
7. Der Herr ist mit mir, darum fürchte ich mich nicht, BuxWV 15
8. Dixit Dominus Domino meo, BuxWV 17
9. Kommst du, Licht der Heiden, BuxWV 66
10. O fröhliche Stunden, o herrliche Zeit, BuxWV 85

Compact Disc 2

1. O Jesu mi dulcissime, BuxWV 88
2. Ecce nunc benedicite Domino, BuxWV 23
3. Jesu, meine Freude, meines Herzens Weide, BuxWV 60
4. O fröhliche Stunden, o fröhliche Zeit, BuxWV 84
5. Gestreuet mit Blumen, BuxWV 118
6. Fallax mundus ornat vultus, BuxWV 28
7. Deh cedete il vostro vanto, BuxWV 117
8. Wo ist doch mein Freund geblieben? BuxWV 111
9. Herr, auf dich traue ich, BuxWV 35