Culturen smelten subliem samen op het nieuwe album What was said van de Noorse pianist Tord Gustavsen, waarvoor hij de samenwerking heeft opgezocht met de Duits-Afghaanse zangeres Simin Tander.

De twee vonden elkaar in 2014. Simin Tander (1980) kennen we onder meer van haar album Where Water Travels Home waarop ze samenwerkte met toetsenman Jeroen van Vliet en ze een buitengewoon sterke indruk achterliet. Ze groeide op in Köln en haar muzikale opleiding genoot ze in Arnhem. Ze werkt aan een reputatie waarin zij de Europese podia verovert met haar innemende en gevoelige stem. Nu ook met de live presentatie van dit nieuwe werk, die de komende maanden gepland staat in diverse muziekhuizen en theaters door heel Europa, waaronder twee optredens binnenkort in Nederland. Gustavsen is in 1970 geboren in Oslo en studeerde psychologie voordat hij jazz ging studeren aan het conservatorium van Trondheim. Hij werkte onder andere samen met Silje Nergaard en realiseerde met What Was Said zijn zevende album op  ECM Records. Drummer Jarle Vespestad begeleidt Gustaven en Tander op het album.

Het resultaat van de samenwerking tussen Gustavsen en Tander is een synthese van de christelijke en Soefistische traditie waarbij verschillende traditionele Noorse hymnes zijn vertaald in het Pashto, de taal van Tander haar overleden vader. Het werk is doordrongen van mystiek, contemplatie en spiritualiteit in een atmosfeer van eenvoud en soberheid. In Your Grief, het openingsnummer op muziek van Gustaven, zingt Tander op sobere maar indringende wijze een vers van de 13de Zeeuwse Perzische mysticus, dichter en Soefist Jalal al-Din Rumi, die geboren is in een plaats die nu in Afghanistan ligt. Het gedicht gaat over hoe rouw je in de spiegel van je werkelijke zelf laat kijken. De tekst is even indringend als de compositie. Het tweede nummer I See You is een ode aan de bron, de Moeder van het leven, in Pashto, met het prachtig stemgeluid van Tander, gehuld in een fraai klankspel van Gustaven en subtiel percussiewerk door Vesperstad.

De meeste teksten zijn in het Pashto vertaald, in samenwerking met de Afghaanse dichter Hamsaaya. Zo ook Imagine The Fog Disappearing, dat gaat over de zoektocht naar het licht in een grijs bestaan. Alle liederen zijn doordrenkt met spirituele teksten en boodschappen die appelleren aan de diepere betekenis van het leven, dat meer inhoudt dan de aardse aanwezigheid. Het leven wordt weerspiegeld in What Was Said To the Rose, ook een gedicht van Jalal al-Din Rumi, op mooie muziek gecomponeerd door Gustavsen en dat beëindigd wordt met een prachtige muzikale vertolking van O Sacred Head van Hans Leo Hassler. Een thema dat Bach gebruikte in de Matheus Passion. Het is een ultieme verbinding van Oost en West, van Soefisme en christendom, op een moment dat de wereld verdeeld wordt en daarmee tegelijk een appel aan de vrede.

Gustavsen en Tander zijn er op schitterende wijze in geslaagd om tradities en culturen te doen laten samensmelten op dit album, dat veel meer is dan tekst en muziek. De boodschap in de teksten doet je nadenken over de zin van het bestaan. De composities van Gustavsen zijn daarbij meditatief en komen net zo binnen als de prachtige stem van Simin Tander.