×

Artikel

06 maart 2016

Noordhollandsche Voodoo: De Ruimte #1

Geschreven door: Henning Bolte

IMG_8598IMG_8599Ergens op een dijk langs een kanaal in Noord-Holland, een dijkhuisje op koeienvel. Zoet kleurrijk verlicht vult het zich avond voor avond met vooral jonge lui. Naar binnen turend kun je zien dat er muziek gemaakt wordt. Fictie of werkelijkheid?
 

Noordhollandse voodoo

Het zijn fraaie nieuwe geluiden die je doen verbazen, klankrituelen van een geheel nieuw soort, soms ook van oude snit en vaak genoeg beiden in elkaar geschoven en getransmuteerd. Elegant, raadselachtig, onstuimig, turbulent, bloedmooi, roekeloos, airy-fairy, grillig, verleidelijk, rauzend, vrolijk. melancholiek, rammend, dromerig, scherp … . een wijd spectrum. Daarbij horen plaatjes als uit een road- of crime movie en van seances. Een beetje Noordhollandsche voodoo – met wind, regen, fraai wolkenspel en licht boven de platte uitgestrekte polder. En ze komen uit alle windstreken, de musici, groepen, bands. Grote namen, onbekende en bekende, oude namen, nieuwe namen, interessante combi’s, gekke combi’s, boeiende combi’s. Het is dus eigenlijk te mooi om waar te zijn. Zoals kort geleden nog het Belgische trio De Beren Gieren. Als je het aan mensen uit het buitenland vertelt, krijg je verbaasde en op actie beluste reacties. Verbaasd is men over allebei: dat het er werkelijk is en dat inheemsen er de weg nog niet echt naar toe vinden. Fictie of werkelijkheid?

IMG_7167Alles speelt zich af daar op de Buiksloterdijk tussen Floradorp en de oude kalkmolen aan het Noordhollandschkanaaldijk. Zo wordt het al een stuk reëler: Het gaat om DE RUIMTE, een muziekplek gelegen aan de schilderachtige bocht van het Noord Hollands Kanaal bij de kippenbrug in Amsterdam Noord. Over dag kun je er zelfs met de boot komen. S ‘avonds is de sluis dicht. Met fiets of bus ben je er in 15 minuten vanaf Centraal Station. Het dijkhuisje met de muziek erin draait al een poosje. DE RUIMTE heeft zich tot nu toe staande weten te houden en zelfs het aantal concerten flink opgevoerd. Misschien iets te veel want het wordt inmiddels moeilijk kiezen. Wat natuurlijk mooi te gek is.
 

Van rauw naar golvend

4etZoals onlangs door een Belgische groep met een IJslandse gitarist. Wat ze speelden waren fraaie nieuwe geluiden die je niet alleen deden verbazen maar ook in verrukking konden brengen. Het was de muziek van de Belgische gitarist Ruben Machtelinckx, die een geheel eigen, nieuwe draai aan gitaarmuziek geeft. Niet alleen zit de muziek als zodanig op een bijzondere, onderscheidende wijze in elkaar. Machtelinckx speelt dikwijls met een andere gitarist samen wat de sound zo mooi golvend maakt. In DE RUIMTE was de gitaarpartner de IJslandse gitarist Hilmar Jenssen o.a. bekend van groepen van Jim Black en Skuli Sverisson. Machtelinckx speelde op verschillende gitaren en gebruikt eveneens de banjo.

Ook zorgde hij voor enerverend contrast, hier vooral door de stem van rietblazer Joachim Badenhorst. De golvende gitaarlijnen kwamen steeds voort uit het aftasten van klankgebieden met veel multiphonics en rauwe klankkwaliteiten. Beide elementen draaiden op een zinnige en dynamische manier om elkaar heen, schoven op spannende manieren in elkaar en hielden het hoog melodieus gehalte van de muziek levendig, zorgden voor diepgang en soulfulness. Op deze basis expandeerde de muziek en groeide uit tot torenhoge RUIMTEvullende waves. Fictie of werkelijkheid?

VIDEO

linusoklandVan Machtelinckx is net een opmerkelijk nieuw album, Felt Like Old Folk van zijn groep Linus met saxofonist Thomas Jillings uitgekomen met als gasten Niels van Hertum op euphonium en de bekende Noorse violist Nils Økland (zie zijn laatste twee album’s op ECM) als gasten. Machtelinckx is een musicus van hoog potentieel die op zijn geheel eigen manier een terrein ontgint waarop zich gitaristen als Jakob Bro en Scott DuBois bewegen en hun landmarks en verhalen hebben achtergelaten. Voor een verzamelbespreking van Machtelinckx’ werken lees HIER
 
 
VIDEO
 
 
Intense muzikale bezweringsrituelen

IMG_8587Het tweede deel van de avond was voor het Pools-Australisch-Belgisch driemanschap van klarinettist Mateusz Rybicki, bassist Lennart Heyndels en drummer Samuel Hall. Het drietal maakt(e) deel uit van de Berlijnse scene maar de leden werken afzonderlijk ook in Madrid zoals Hall, in Brussel zoals Heyndels en Wroclaw zoals Rybicki. Zelf kende ik Rybicky van het Jazztopad Festival in Wroclaw waar hij – steeds onvermoeibaar – de jam-sessies leidt. Hun muziek bouwde zich op uit cascaderende lijnen die in het begin een haast losgeslagen indruk maakten maar gauw een hoge mate van verdichting en consistentie met hoge veer- en spankracht kregen. Dit vooral dankzij een weergaloze timing in de afstemming van hun inventieve en rijke klankevocaties en hun energie-flow. Het was niet alleen een kwestie van goed ingespeeld zijn maar vooral iets van urgentie en consequentie: iedere zet was volledig gemeend op het moment van tot uitdrukking brengen EN werd steeds consequent doorgetrokken. Dat schepte niet alleen samenhang maar ook een sterke verbinding met de luisteraars. Het geheel had een sterke, bezwerende nagenoeg sjamanistische kwaliteit die greep en ingreep. Daardoor kon het drietal iets in de luisteraars ontsteken en aan het resoneren, aan het zingen brengen. Fictie of werkelijkheid?

AUDIO

 

Het nieuwe ding

Dat beide groepen iets van een kwalitatief hoogstaand ‘nieuw ding’ te bieden hadden, baserend op onderscheidende luisterervaringen van hun generatie, was evident. Voor beiden was opmerkelijk hoe ze langs IMG_8567verschillende wegen een even vrije als gebonden expressie leverden die “zong”. Het was duidelijk dat en hoe zij verworvenheden uit het verleden tot een nieuwe eenheid smeedden en naar een ander niveau tilden. Dat is iets wat zich typisch op dit soort plekken manifesteert zolang de gevestigde (en steeds voorzichtiger = behoudender opererende) podia het niet oppakken. Fictie of werkelijkheid?

Het is een voorlopige – nog scheve – werkverdeling want er zou duidelijk meer overflow moeten en coöperatie moeten plaatsvinden wil men niet in een neerwaartse spiraal terecht komen van dien aard dat de gevestigde podia alleen nog veiliger en op mate van bekendheid programmeren en de jonge alternatieve podia onvoldoende aanwas qua publiekstoeloop krijgen. Beiden hangen nauw met elkaar samen met ertussen in het publiek als beslissende factor.
 

Mee doorontwikkelen

Net als de muziek zich verder ontwikkelt, dient ook het publiek zich mee te ontwikkelen. Het moet en WIL daarvoor iets aangereikt krijgen wat duidelijk in dienst daarvan staat. Het gebeurt op dit moment te gebrekkig, onvoldoende. Geen van de podia heeft tegenwoordig zoiets als een reeks met “het nieuwe ding”, “nieuwe stromingen” of iets dergelijks terwijl er aanstormende musici en groepen van gelijk meerdere jonge generaties zijn die niet alleen maar iets willen maar vooral voor een nieuw geluid (kunnen) zorgen. En NIEUW dat is in eerste instantie een andere manier van luisteren. Iedere generatie brengt weer een ander manier van luisteren en verwerken van de erfenis met zich mee. En dat vraagt vervolgens ook weer een speciale manier van luisteren aan de kant van het publiek. Of anders gezegd: het bekende verschijnt steeds weer in een ander licht of andere klankcontext – van additief tot radicaal herschikkend, van lawaaierig tot subtiel enz..

De vermenigvuldiging van kleine interessante podia met elementaire voorzieningen is enerzijds een teken van wilskracht, daadkracht en vitaliteit. Anderzijds is het een teken van opstopping. Niet alleen veel jonge musici en groepen verzamelen zich op deze plekken maar ook musici van oudere generaties en (in- en uitheemse) groepen die vroeger regelmatig op de gevestigde podia te zien waren. Er zijn inmiddels zo lijkt het speelplekken en speelgelegenheden zat in Amsterdam. Sommige musici kun je niet zelden meerdere keren per week in actie zien. Het is goed voor de speelervaring en inspiratie van betrokken musici. Maar draagt het ook bij tot markante onderscheiding, profilering en trekt het in aanzienlijke mate (nieuw) publiek?
 

Vragen, vragen, vragen

Er rijzen meer vragen …, vragen die om een antwoord vragen. Hoe zit het dan met het publiek, hoe met de “moeheid” en participatie-passiviteit van het publiek? Waar(in) is bloei te vinden? ? Hoe zit het met de dynamiek 3110545-abstract-background-with-black-and-white-ornament-from-question-marksvan artistieke profilering en bekendheid/ uitstraling? Hoe sterk is het gevaar van “ronddraaien in eigen kringetje”? En hoe is het met de doorstroming en overflow naar de gevestigde podia gesteld?

Waarom krijgen nieuwe ontwikkelingen geen prominentere, een meer geprofileerde plaats op gevestigde podia? Waarom is het tot nu toe niet iets waarop vast besloten en met verve ingezet wordt? Waarom vervult de schrijvende pers in print en online geen aanjagende rol? Waarom wordt nog steeds zo sterk (of sterker dan ooit) op NAMEN gevaren? Waar gebeuren hier muzikaal nieuwe dingen die magische aantrekkings- kracht hebben? En apropos overflow: hoe zit het met samenwerking tussen podia en programmeurs uit verschillende lagen en hemisferen? Vragen, vragen, vragen. Vragen die in om opheldering en antwoorden vragen … (zie vervolgartikelen)
 

Gedroomd

Terug naar de sprookjesachtige taferelen van het begin. ….. Een heleboel goede en spannende groepen en musici liggen in het verschiet bij de DE RUIMTE maar ook op andere plekken. Om een paar uit de artistieke hogedrukketel aan te wijzen:

IMG_849910 maart SIMON TOLDAM TRIO

20 maart Singer-songwriter LILY KLARA – The Swim Sessions

23 maart KODIAN TRIO

En als het zou lukken een plek of plekken te ontwikkelen waar groepen en musici met eigenheid, sterke, scherpe aanpakken/concepten en originele, ingrijpende, verbazingwekkende, overtuigende reshufflings te zien/horen zijn. En als het niet alleen zou lukken dat zulke groepen/musici anderen inspireren en verdere ontwikkeling aanjagen maar ook publiek in behoorlijke mate mee en in kunnen nemen dan zou het sprookje nog iets meer werkelijkheid worden. Als er dan ook schrijvers/critici bij zouden komen die eager zijn dingen te ontdekken, lijnen te tekenen, verbindingen open te leggen, en de verschillende soorten en kwaliteiten van beleving over te brengen en vonken te ontsteken dan zou het kunnen/moeten werken als een flinke bui in de woestijn landinwaarts achter de oceaan.