Piano-trios, piano-trios, piano-trios. En allen willen ze zich onderscheiden, willen ze bijzondere, nieuwe, nooit eerder vertoonde zijn. De kern van dit formaat is het laten zingen van de song. Alles staat in dienst daarvan, ook het improviseren! De clou van het piano-trio was en is: divers song-materiaal in dit instrumentele formaat op een boeiende manier bij elkaar te voegen.

De combinatie Craig Taborn (1970) – Thomas Morgan (1981) – Gerald Cleaver (1963) is qua bezetting weliswaar een klassiek pianotrio maar wordt waar- schijnlijk niet meteen als zodanig waargenomen. De identiteit en het profiel van deze drie musici is zijn dusdanig markant dat men ze eerder als drie grootheden zal zien die vanuit verschillende punten naar iets gemeenschappelijks toe bewegen, om iets gemeenschappelijks heen cirkelen. Het is een rijpe constellatie van door de wol geverfde klasse-musici, die al een aantal jaren met elkaar bezig zijn. Desniettemin: Taborn is in deze constellatie de hoofdverantwoordelijke die de weg wijst.

In het ECM-universum hebben deze drie musici inmiddels markant hun sporen achtergelaten en zijn er prominent in vertegenwoordigd. Taborn was betrokken bij acht ECM-albums en Chants is zijn tiende ECM-album. Alle drie musici zijn dusdanig druk met spelen in allerlei groepen dat een opname met zijn drieën pas kortgeleden in new York gerealiseerd kon worden en de schijf nu uiteindelijk op tafel ligt. Onderscheiding was voor deze opname uiteraard van belang. Onderscheiding van hun vele andere sideman-rollen en andere piano-constellaties (meer over Taborn, Morgan en Cleaver op Written in Music via het veld zoek-functie).

Vergeleken bij de vrije associaties met veel onwaarschijnlijke tooncombinaties op de voorganger Avenging Angel, een solo-album van Taborn, hoor je op dit album markante vamps, die paden door een onbekend klanklandschap slaan. Het zijn land- schappen waarin niets is wat het lijkt en waarin alles een herijking ondergaat, een nieuwe valentie krijgt. Taborn volgt daarbij de weg van gecalculeerde voorstructurering (compositie), werkt met repetitieve figuren als springplanken. Daardoor ontstaat beweging voorwaarts met dikwijls haast onopgemerkte overgangen naar rotatie, pas op de plaats, verstilling.

In de lijn van de een stijl spelen zonder direct de stijl te spelen is makkelijke opgave. Taborn is er niet alleen goed in staat toe, hij werkt van nature op die manier. Het is zijn ding. Rootedness in muziektradities met zijn stijlen en abstractie zijn bij Taborn op specifieke wijze op elkaar betrokken. En wel zodanig dat verborgen klankvormen te voorschijn komen, in de flow van het spel met z’n drieën voor de dag gehaald worden.

Geconcentreerde klankmaterialiteit speelt hierin een minstens even grote rol als de combinatie van klanken zelf. Allebei gaat bij deze musici nauw samen en vormt een bijzonder hechte verbinding waar de algehele klanksamenhang uit voortkomt. Het aanhoudende diepe ruizen van de bekkens van Cleaver, de klankvaandels van Morgans bas en briljanten pianogeluid van Taborn zijn voorbeelden van de intense klankmaterialiteit.

Niets is wat het lijkt en alles ondergaat een herijking, krijgt een nieuwe valentie. Opvallend op dit album is het min of meer latente latin-gehalte van een aantal stukken van zowel Cubaanse (Hot Blood, Speak The Name) als Braziliaanse (All True Night) gehalte en inkleuring. Er is echter nooit sprake van stijlcitaten, stijlmenging of van stijl-thema’s die improvisatorisch gevarieerd worden. Het is eerder vergelijkbaar met de frottage, die texturen/ contouren afbeeldt waaruit de substantiële gestalte uit afleesbaar is. Taborn heeft een bijzondere gave hetzelfde als bij een frottage met klankstructuren te doen uit het reliëf waarvan hij in het samenspel met zijn congeniale mede-musici nieuwe klankvormen weet te creëren. Hierbij is de emergentie van vorm en textuur van even groot belang als nieuwen vormen zelf. De gegeven ritmes zijn volgens Taborn basaal Afro-Amerikaans maar dan niet met een uitgesproken clavé-structuur of andere stijlkenmerken. Dit soort abstractie opent speelruimtes en vormt de basis voor de magie van de emergentie. Taborn: “Gerald Cleaver weet heel goed hoe met de compositorische gegevens om moet gaan. Hij zou het bijv. niet in zijn hoofd halen er een lekker lopende samba-beat van te maken zoals andere drummers het wel zouden doen. Het zou de speelmogelijkheden behoorlijk beperken.”

Centraal hoogtepunt is het stuk All True Night / Future Perfect op de helft van het album en met bijna dertien minuten ook het langste stuk ervan. Het stuk schuift verkennend langs uiteenlopende stemmingen, verdwijnt dan onverhoeds in het niets ten einde als fenix in volle zang, full chant, te herrijzen. Ook in Silver Ghosts, een stuk dat eerst op fascinerende wijze met licht en donker speelt, rijst de chant uit het niets op. Vanuit de diepte van de ruimte dringt hij door wind en weer tot het waarnemings- veld van de luisteraar door. In Chant is het tegenovergesteld daarvan. Hier speelt zich alles naar het binnenste/binnen af. Het stuk zet uitermate understated in en eindigt met een extraordinair en boeiend samenspel van bas en slagwerk. De sprekende titel is, zo merkt Taborn op, het gevolg van een luisterfout van de geluidstechnicus. Taborn gaf vanuit de opname-ruimte Enchant als titel van het stuk aan en de geluids- technicus noteerde In Chant.

Chant, zang, psalmodie, doemt in uiteenlopende gedaante uit de klankruimte op. Van het energie verzamelende, stampende Beat The Ground via murmelende, rommelende tussen-zones naar het slotstuk Silver Days Or Love, dat naar klokgeluiden en serene stilstand eerst donkere lagen en diepe schachten induikt voordat het weer begint op te klaren – bijna als een mis-en-scene à la Tarkowski. Het opdoen en openen van inherente klank- en speelmogelijkheden is een doorgaand proces dat zich soms ook buiten het podium afspeelt. Bijvoorbeeld tijdens een treinrit van Tilburg naar Amsterdam als bassist Morgan het in elkaar schuiven van twee stukken van zeer verschillende structuur in de groep gooit.

Op dit album manifesteert zich een benadering die het format ongetwijfeld van een nieuwe dimensie voorziet. Een benadering die zich live in een nog grotere reikwijdte manifesteert. Dat wordt mogelijk doordat Morgan en Cleaver opvatting en aanpak van spelen met Taborn delen en het op buitengewone manier op een hoog niveau van concentratie realiseren.

VIDEO

RADIO
HIER: Craig Taborn
HIER: Craig Taborn Avenging Angel

Alle Fotos © FoBo – Henning Bolte ©