De eerste dag van Moers Festival stond al bol van de muzikale verrassingen. Op Pinksterzondag 9 juni laten we ons opnieuw verrassen op dit creatieve festival in het Duitse Moers, niet zover over de grens bij het Noord-Limburgse Venlo. In Duitsland staat het muziekfeest al bijna 50 jaar bekend om z’n baanbrekende programmering. Sinds de oprichting in ’72 was het onder leiding van oprichter Burkhard Hennen vooral gericht op free-jazz maar in de loop der jaren is steeds meer verbreding gezocht met world, avant-garde en eigentijdse muziek. Markante namen stonden in Moers zoals Cecil Taylor, Lester Bowie, Anthony Braxton, Peter Brötzmann, John Carter, Archie Shepp, Fred Frith en Ornette Coleman. In de programmering voor 2019 ligt er een accent op twee landen die thematisch de aandacht krijgen, Japan en Brazilië.

Zo beginnen we de zondagavond met een bijzondere performance van het Japanse duo Akaten, bestaande uit Tatsuya Yoshida en Atsushi Tsuyama. Ze bespelen bij deze act zo beetje alles wat je kunt bedenken, behalve echte muziekinstrumenten. Van schaar to eiersnijder en van wortel tot tandenborstel. Alles is verbonden met electronica en het resultaat is verbazingwekkend en komisch tegelijk. De heren staan op de tribune, midden in het publiek en krijgen de lachers op hun hand. Je moet het maar bedenken, op een wortel spelen in plaats van een gitaar. Absurditeit en muzikaliteit tegelijk. De gebruikte wortels zijn niet genetisch gemanipuleerd, zo laat de organisatie in het programmaboekje weten. Dat Yoshida en Tsuyama ook tot veel serieuzer werk in staat zijn, zullen we later op de avond ontdekken.

Als we uitgespeeld zijn met de drinkflesjes, wortels en eiersnijders wenden we ons tot het hoofdpodium waar Angelika Niescier, die eerder in 2008 de eerste Improviser in Residence in Moers was, met haar trio en de zeven koppige Trondheim Voices optreedt. De alt-saxofoniste uit Köln is een graag geziene artiest in Moers. Ze is geboren in Szczecin in Polen, maar al jong naar Duitsland verhuisd, waar ze onder andere studeerde aan de Folkwanghochschul Essen. Ze treedt op in de bezetting van haar New York Trio, verder bestaande uit Chris Tordini (b) en Gerald Cleaver (dr). In deze bezetting en onder de naam van New York Trio bracht ze onlangs een album uit. Het samenspel met de dames uit Trondheim is een primeur in Moers.
De Trondheim Voices bestaan uit Sissel Vera Pettersen, Tone Åse, Anita Kaasbøll, Live Maria Roggen, Torunn Sævik, Heidi Skjerve en Siri Gjære, allen (voc, live elec). Ooit, in 2001 samengesteld voor de uitvoering van een modern kerstconcert, geïnitieerd door Midtnorsk Jazzsenter, waar ze nog steeds onderdeel van uit maken. Ze treden regelmatig op met twee andere bekende musici uit Trondheim, Arve Henriksen and Stian Westerhus. In Moers hebben ze projectmatig een set met het New York Trio, waarbij sommige stukken van Niescier, maar ook werk van de Voices word gebruikt als basis voor improvisaties. Het resultaat mag er zijn. Niescier zet in met een lange solo op haar altsax. Daarna nemen de Noorse zangeressen het over met hun sensuele stemgeluid, dat electronisch bewerkt wordt tot prachtige effecten. Een intieme sfeer met diepere lagen, waarbij de verschillende zangpartijen harmonisch versmelten tot een spiritueel geheel. De act bestaat uit één stuk van 45 minuten. Langzaam verstillen de Trondheim Voices, waarna het trio op een subtiele manier terugkomt. Een indrukwekkende performance!

Het weer op de zondagavond is prima en voordat de volgende act op het hoofdpodium aantreedt, is het heerlijk verblijven in het uitgebreide Festivaldorf waar op het kleine buitenpodium Die Hochstapler optreden. Een fris kwartet van Italiaans-Frans-Duitse samenstelling bestaande uit Pierre Borel (as), Louis Laurain (tp), Antonio Borghini (b) en Hannes Lingens (dr). De heren hebben zich vooral laten inspireren door Anthony Braxton en Ornette Coleman op hun eerste twee albums. Maar het laatste album, uitgebracht in 2018 met de mooie titel The Quick Brown Fox Jumps Over The Lazy Dog bestaat uit eigen werk. Hun werk laat een breed spectrum zien met elementen van free jazz, maar ook traditionelere stijlelementen. Een heerlijke mix om buiten even bij weg te mijmeren op de zwoele voorjaarsavond. En passant treffen we ook Jeff Silvertrust, de multi-instrumentalist, entertainer, wie kent hem niet? Al jaren vermaakt hij het publiek van North Sea Jazz, voor op het plein bij Ahoy, maar vroeger al in Den Haag met zijn keyboard, hi-hat en trompet. Leuk om hem hier in Moers ook te zien.

In de hal maakt men zich inmiddels op voor een icoon uit Brazilië, de legendarische zanger, revolutionair en oervader van de Tropicália: Tom Zé met zijn trio. Een levende legende die ooit zorgde voor het eerste album op het vermaarde label Luaka Bop, waar we een aantal jaren geleden uitvoerig aandacht hebben besteed vanwege hun 25 jarig jubileum. De inmiddels 82 jarige Zé heeft nog altijd de spirit en bevlogenheid die hem zo markant maakt. Zijn band bestaat uit Jarbas Mariz (g, cavaquinho, perc, voc), Daniel Maia (g, voc) en Felipe Alves (b, voc). Enkele nummers worden live vertaald met tekst op een groot scherm, zodat je zonder Portugees kunt volgen waar zijn mooie songs over gaan. Ze zijn doorspekt met ironie en spot en dat past natuurlijk helemaal bij het maatschappijkritische Moers Festival. Zé brengt het allemaal met veel passie, mimiek en humor. Een gitaar wordt hem aangereikt waarop hij begint te spelen. Tijdens het nummer haalt hij deze, wat pas dan een nepgitaar blijkt te zijn, helemaal uit elkaar en in de gitaarkast zitten fluitjes verwerkt waar hij op gaat blazen. Vervolgens bevestigt hij de kast op z’n buik met een wit laken en maakt hij rare danspasjes. Alsof hij wil uitdrukken “ik ben zwanger”. Om maar een voorbeeld te noemen van de absurditeiten die gepaard gaan met dit concert. Heerlijke nummers als Jimi Renda-se en Brigitte Bardot staan op het programma. Tussen elk nummer door probeert Zé van alles te vertellen, in zijn gebrekkige Engels, af en toe naar woorden vragend aan z’n bandleden. Ze fluisteren hem van alles in, het heeft er de schijn van dat de leeftijd bij hem een rol gaat meespelen. Maar het heeft geen effect op z’n performance, die blijft vurig, energiek en assertief, met af en toe de swing van de Zuid-Amerikaanse ritmes in zijn lijf. Prachtig om mee te maken!

In de muzikale pauze van het hoofdpodium is het weer even bijkomen van Zé z’n prachtige concert bij de rouwe electro jazz van het Franse duo BaKos, Benoît Lugué (b, keys, voc) en Martin Wangermée (dr, elec). In Parijs staan ze deze maand elke maandagavond in la Gare. Snel repeterend gitaarwerk met rockritmes en veel elektronische effecten. De energie spat er van af en dit past ook weer prima in dit breed georiënteerde festival, met al zijn verrassingen.

Aan het einde van de Pinksteravond is het nog één keer een groots project in de grote hal. Dit maal met een gelegenheidsband bestaande uit Josephine Bode (fl, voc), Peter Evans (tp), Atsushi Tsuyama (b) en Tatsuya Yoshida (dr). Bode kennen we uiteraard van vorig jaar, toen zij Improviser in Residence was. Bode, die in Münster opgroeide, studeerde onder andere aan de conservatoria van Amsterdam en Den Haag en staat bekend als talentvol improvisator, waarbij ze zowel thuis is in de klassieke als eigentijdse muziek. Haar bandleden zijn eveneens stuk voor stuk grote talenten. Evans speelt in diverse formaties, onder andere met Jim Black en John Zorn. Beide Japanners kennen we van de humoristische openingsact onder de naam Akaten, maar in deze set zien we ze in een serieuzere houding en hoe! Yoshida is een fantastische drummer die de band draagt met onnavolgbaar ritmewerk. We horen prachtig geïmproviseerd solowerk van zowel Bode als Evans. Er zit een gigantische variatie in het werk dat deze vier laten horen en zien. Van explosies van energie met klankwatervallen tot en met verstilde frases waarin je Bode op haar diverse blokfluiten hoort en ze geïnspireerd lijkt te zijn door de magie van de natuur. Tsuyama en Yoshida brengen daarnaast Boeddhistisch getinte zang, dat weer in schril maar muzikaal mooi contrast staat met de avantgardistische impro’s van Evans en Bode. Zo wordt het publiek van de ene naar de andere verrassing geleid in een caleidoscoop van muzikale invloeden uit verschillende continenten. Voor ons een prachtige afsluiter van Moers 2019!

Complimenten voor de gedegen en creatieve organisatie van dit mooie festival. We kijken al uit naar Moers Festival 2020, dat zal plaatsvinden van 29 mei tot en met 1 juni in dat jaar. Voor al diegenen die eens wat anders willen dan Mainstream, noteer dat vast in je agenda!