Goebbels’ Landschaft mit entfernten Verwandten (Landschap met verre buren) (2007) is een van de meest indrukwekkende voorstellingen die ik op het Holland Festival gezien heb. De voorstelling speelde in een mega scheepsbouwhal op het NDSM-terrein in Amsterdam-Noord. Het ingenieuze muziektheater van Goebbels vertelt geen lineaire verhalen maar ontvouwt fascinerende losvaste taferelen van muziek, mis-en-scenes en tekst. Het is een soort muziektheater waar dingen met elkaar in verband treden die geen een-twee-drie-samenhang vormen maar wel zo gekozen en gearrangeerd zijn dat je het als toeschouwer geboeid kunt blijven volgen waarbij zich diepe indrukken vormen die je welis- waar geen vaste plaats kunt geven maar die je juist daarom niet snel vergeet. Ze blijven doorwerken en hebben een langere incubatietijd. Rohstoff voor de toekomst.

Stifters Dinge is daar een nieuw voorbeeld van: V I D E O. Ondanks dat er helemaal geen uitvoerend musicus aan te pas komt werd het vier jaar geleden – wederom op het Holland Festival – door het publiek tot beste muziek-voorstelling van het festival verkozen. Het is een bewegelijke klankinstallatie, een ensemble be- staande uit een constructie van vijf gekantelde, mechanisch aangestuurde vleugels en boomtakken, een in drie zones onderverdeeld bassin, dat van de zijkant met pulver of met water gevuld wordt, beeldprojecties, een sophisticated lichtregie en de volgende stemdocumenten (de teksten staan in het boekje bij deze cd-uitgave) en muziekfragmenten:

• field-recording: archifonografische opnamen gemaakt 1905 door R. Pöch van de zangen van vissers in Papua Nieuw Guinea
• tekstrecitatie Die Mappe meines Urgrossvaters (Adalbert Stifter (1805-1868) door Bill Patterson (originele tekst HIER te vinden)
• muziek van J.S.Bach (1685-1750): Concerto Italiano, deel 2, BWV 971 – geprogrammeerd in de vleugel-sculptuur
• Interview van Radio France uit 1988 met de etnoloog Claude Lévy-Strauss (1908-2009)
• tekstrecitatie door William S. Bourroughs (1914-1997) uit zijn tekst Nova Express – Open Fire
• Interview (deel) met Malcolm X uit begin 1960er jaren
• Field-recording: Antifonische wisselzangen van Indianen uit Colombia (radio-opname) uit 1980er jaren
• Field recording: Griekse traditional van het eiland Kalymnos gezongen door E. Mangoúlia opgenomen 1930 door Samuel Baud-Boy (1906-1986)

Uiteenlopender qua tijdperk, plaats, cultuur, genre kan haast niet maar in dit geval levert het ongekende diepgang en panoramatische kwaliteiten op die door de inherente schoonheid van de gebruikte bronnen de verbeeldingskracht van de toeschouwer en luisteraar in beweging zetten, een fascinatie zonder weerga laat ontstaan. Juist doordat er geen lijnen getrokken worden of leuningen aangebracht zijn. Alle onderdelen blijven zichzelf én wisselen met elkaar uit, vormen elkaars contexten en laden elkaar op. Een cruciaal ele- ment van dit werk van Goebbels is de (her)ontdekking van Stifters taal van observatie: de observatie van dingen en de weergave van de observaties door tekstuele compositie. Het is iets wat zowel Goebbels als samensteller, componist, impulsen gaf en eveneens de luisteraar kan voeden.

Deze cd bevat een audio-documentatie van de oorspronkelijke productie door het Théâtre Vidy-Lausanne uit 2007. Voor iemand die de voorstelling g e z i e n heeft, is het haast onmogelijk, te beoordelen hoe iemand die deze ervaring niet heeft, ervaart. Wel kan gezegd worden dat het een boeiende en bevrijdende gelegenheid van niet categoriserend, niet begrenzend, niet in- en uitsluitend luisteren van hoge kwaliteit biedt.

Ook al bevat het cd-boekje alle teksten en een drietal afbeeldingen van de uitvoering, is het toch jammer dat er geen (vinyl-)uitgave is waarin tekst en beeld op een aansprekendere manier, niet op gestandardiseerd klein formaat gepresenteerd worden. Het zou juist in gevallen als deze productie zin maken, hout snijden en het geheel ten goede komen.

website

Heiner Goebbels

Klaus Grünberg