×

Artikel

12 januari 2018

De niet vergeten jaren van Alice Coltrane

Geschreven door: Dick Hovenga

Label: Luaka Bop

Met de uitgave van The Estatic Music of Alice Coltrane Turiyasangitananda is het New Yokse platenlabel Luaka Bop niet alleen een heel spannende nieuwe serie begonnen die de titel World Spirituality Classics heeft meegekregen, maar is er eindelijk ook een begin gemaakt aan het op een serieuze manier uitbrengen van de muziek die Alice Coltrane in de laatste decennia van haar leven, vanuit de door haar opgezette spirituele woongemeenschap in West Los Angeles, opnam. Het betreft een ware schatkist aan muziek die eerder op vier cassettes in een zeer kleine oplage uitgebracht werd en tegenwoordig vrijwel onvindbaar is. Muziek ook die nog veel verder gaat dan de spirituele jazz die ze ooit voor platenlabels maakte en legendarisch om werd.

Alice Coltrane

Alice Coltrane was natuurlijk niet alleen de vrouw van de super invloedrijke jazzsaxlegende John Coltrane, maar zelf ook een begenadigd pianist, harpiste en componist. Met haar spel en spirituele opvattingen beïnvloedde ze John nadrukkelijk vanaf het moment dat ze elkaar in 1962 leerden kennen. Ze werden verliefd, trouwden al snel en startten een gezin. Zij was van grote invloed op zijn veranderende spel dat ook het meesterwerk A Love Supreme (1964) tot gevolg had en ze speelde vanaf 1966 zelfs als pianiste in zijn band als vervanger van McCoy Tyner. Het leven samen duurde, verschrikkelijk genoeg, veel te kort. John overleed op nog maar 40-jarige leeftijd, in juli 1967, aan leverkanker en liet Alice achter met de zorg voor vier kleine kinderen. Ongelooflijk hoe ze haar privéleven als moeder en werkende leven als jazzmuzikant vanaf dat moment volhield te combineren. Al was die eerste periode een ongenadige gezondheidsslijtageslag waarin ze op een gegeven moment nog maar 50 kilo woog. Door het gewichtsverlies en slapeloze nachten kreeg ze, vatbaar als ze al was, meerdere spirituele ervaringen die haar definitief verder hervormden. Ondanks haar slechte gezondheid bleef ze muziek maken. Muziek die nog spiritueler, eigenzinniger, zelfs kosmisch klonk. Met Universal Consciousness (1971) en World Galaxy (1972) bracht ze twee spirituele jazz meesterwerken uit.

Haar eerste reis naar India met haar geestelijk leider Swami Satchidananda maakte zoveel indruk dat een tweede keer heengaan al snel volgde. Het was tijdens deze tweede keer dat ze een openbaring kreeg waarin haar werd doorgegeven het aardse leven te verlaten en spiritueel leraar te worden. In 1972 besloot ze daarom om met haar kinderen naar Californië te verhuizen en daar de Vedantic Centre, een spiritueel centrum, te starten. Na haar naam veranderd te hebben in Turiyasangitananda besloot ze in 1977 de jazz en de muziek in het algemeen definitief de rug toe te keren en spiritueel leider (swamini) binnen de Vedantic Centre te worden. In 1984 kocht ze in Agoura Hills, West Hollywood een groot stuk land en besloot daar met een grote groep vrienden en bewonderaars haar eigen gemeenschap, onder de naam Shanti Anantam Ashram, te starten. Afgesloten van de buitenwereld op de 47 hectare, leefden ze hun eigen spirituele leven al bleef Alice ook muziek maken. Muziek die uiteindelijk op vier cassettes in beperkte oplagen werd uitbracht en vooral in de ahsram en in enkele lokale gezondheids/new-age winkels werden verkocht.

Toen haar ‘oude’ muziek begin deze eeuw een herwaardering kreeg met het verzamelalbum Astral Meditations besloot ze nog eenmaal terug naar de wereld te keren. In aansluiting op een ware comebackplaat, Translinear Light (2004), gaf ze in 2006 ook een aantal concerten waarbij die op het San Francisco Jazz Festival 2004 (met zoon Ravi op sax, Roy Hayens op drum en Charlie Haden op bas!) een legendarische bleek. Daarna trok ze zich weer terug in de ahsram om uiteindelijk in 2007 op 69-jarige leeftijd in het West Hills Hospital in L.A. het wereldse te verlaten.

De erfgenamen van Alice Coltrane hebben de muziek uit de ashramtijd altijd voor zichzelf gehouden. Er werden geen plannen gemaakt deze ooit aan de wereld te geven. Dat uiteindelijk Luaka Bop, ooit door David Byrne opgericht en door Yale Evelev geleid, een verzamelaar van haar laatste werk zou uitbrengen was dan ook flink onverwacht. De grote reputatie die het label heeft om de tijd te nemen speciale series briljant neer te zetten (Brazil Classics, World Psychedelic Classics, het werk van William Onyeabor) en daar desnoods jaren aan te werken, zal daarin meegespeeld hebben. Voor het ware verhaal verkasten we naar New York.

‘Eigenlijk is het heel bizar gelopen’, vertelt Evelev in het kantoor van Luaka Bop in de Lower East Side. ‘Wij waren met het onverwacht grote succes dat ons ten deel viel met de uitgave van Who Is William Onyeabor?, alles dat we ineens verder van de Afrikaanse legende konden en mochten uitbrengen en natuurlijk het toeren van de Atomic Bomb band, de William Onyabor tribute band, veel te druk om over nieuwe projecten na te denken. Ik kwam op een dag op straat echter goede vriend Prince Language (een vermaarde New Yorkse muziekfanaat en dj) tegen, die me, nadat we nieuwe muziek ontdekking hadden uitgewisseld, vertelde dat hij de Alice Coltrane-cassettes helemaal stuk draaide. Inderdaad de cassettes die Alice Coltrane uitbracht terwijl ze in de ashram woonde. Ik was zeer verrast omdat die cassettes vrijwel onvindbaar zijn. Language had ze echter alle vier op de kop getikt en vond dat wij daar als label wat mee moesten doen. Toen ik even later alle vier de cassettes van hem kreeg ben ik gaan luisteren en was enorm verrast door de hoge kwaliteit van het materiaal. Niet alleen was het prachtige muziek maar het was ook nog eens geweldig opgenomen. Als jazzmuzikant was Alice eraan gewend om alle opnamen in studio’s op te nemen en ook al leefde ze in de ashram daar week ze niet van af. Studio’s dichtbij bij ashram werden daarvoor bezocht en met de studio vol volgelingen werden daar de composities vastgelegd. Het materiaal, lang uitgerekte muziek volop beïnvloed door de gospel waar ze in haar jeugd in de kerken van Detroit mee opgroeide vermengd met de devotionele Indiase muziek die ze aanbad, klonk me indrukwekkend in de oren. Het waren vrijwel allemaal lang uitgerekte stukken die een bijna transachtige uitwerking hadden. Alice had in de ashram jaren ook de synthesizer ontdekt en gebruikte deze om een nog stemmigere sfeer in haar composities te verwerken en ze was ook voor het eerst zingend te horen, iets dat ze nooit eerder had gedaan. Ik denk dat deze muziek het dichtst in de buurt komt van haar spirituele opvattingen en beleving’.

Alice Coltrane‘Er was zoveel muziek, alleen op deze vier cassettes al, dat we er met gemak een rijke verzamelaar van kon maken’, vertelt Evelev verder. ‘We besloten tenslotte niet de cassettes zoals ze in volgorde werden uitgebracht (Turiya Sings (1992), Divine Songs (1987), Infinite Chants (1990) en Glorious Chants (1995)) afzonderlijk opnieuw uit te brengen maar in willekeurige volgorde composities te selecteren en deze in een coherente collectie te verzamelen. Alhoewel we al snel merkten dat de composities van het album Divine Songs ons het dichtst aan het hart lagen. Belangrijk in deze was dat we de geluidskwaliteit volledig naar deze tijd zouden brengen dus met de originele tapes, die we van de familie kregen, zijn we in de studio op zoek gegaan naar de allerbeste mogelijkheden. In de loop van de decennia zijn er verschillende bootlegs van de cassettes uitgebracht met een heel magere geluidskwaliteit en wij wilden dat absoluut voorkomen. Er werd al snel veel meer contact met de familie gezocht, waarbij zoon Ravi steeds het eerste aanspreekpunt was. Altijd moeilijk te bereiken, hij heeft geen mobiel, leest geen mail en is dus eigenlijk alleen aan te spreken na een concert, duurde dat wat langer dan verwacht. Maar uiteindelijk kregen we de officiële tapes van de opnamen en bleken zijn zus Michelle, broer Oran en hun neef Steven Ellison (die tegenwoordig als Flying Lotus successen viert) ook bereid hun ervaringen in de ashram te delen in verhalen op de binnenhoes van het album. Al net zo bijzonder was het dat Ravi ons zijn hulp als muzikant aanbood om op de releaseparty van het album, die wij als een zondagse ashram viering hielden in het Knockdown Center in New York, met zijn band de muziek van zijn moeder te komen spelen’.

‘Een erg fijn bijkomend aspect binnen het uitbrengen van The Estatic Music of Alice Coltrane Turiyasangitanandawas was dat we in contact kwamen met heel veel mensen die op een of andere manier een connectie met de ashram hebben en hadden’, vertelt Evelev verder. ‘Op Om Rama, de eerste track van de verzamelaar is een mannelijke vocalist prominent te horen. Dat is John Henderson, die zich in de ashram John Panduranga liet noemen. Zijn vrouw vertelde me dat er een heel album met hem was opgenomen maar dat deze nooit officieel uitgebracht was. Zij had de tapes van dat album liggen en bood me deze aan om uit te brengen. Deze zijn we nu momenteel aan het oppoetsen en klaarmaken voor een speciale Record Store Day release met Black Friday, de dag na thanksgiving, die ze hier nu ook al Record Store Day hebben genoemd. Het zijn wederom prachtige opnamen. In totaal 4 langgerekte 10 minuten tracks, want in de ashram hadden ze volop tijd’ (lacht).

‘Met die uitgave zetten we de legende van Alice Coltrane voort. We zijn heel trots om de laatste 24 jaar van haar leven in afzondering, waarin de buitenwereld zich afvroeg wat ze aan het doen was, nu muzikaal in kaart te brengen. De vergeten jaren, zeg maar, inzichtelijk te maken. The Estatic Music of Alice Coltrane Turiyasangitanandawas is echt pas het eerste deel. Naast de vier cassettes die er toen uitgebracht werden schijnt er nog heel veel meer muziek te zijn. Ik hoop dat de familie met de aandacht die er nu voor de eerste verzamelaar loskomt deze ook zal vrijgeven’.