Met Furnaces leverde de Britse bard Ed Harcourt vorig jaar een huiveringwekkend maar fantastisch album af. Wij bij WrittenInMusic.com vonden het een van de beste van 2016. Bijna een jaar later tourt Harcourt zowel als bandlid van The Afghan Whigs en als voorprogramma van die band door Europa. Wat is er in de tussenliggende periode gebeurd?

“Wat er is gebeurd? Zo… heb je even?” Ed Harcourt lacht. WrittenInMusic.com spreekt hem in de catacomben van de Amsterdamse Paradiso, waar hij zich opmaakt voor eerst de soundcheck en daarna de dubbele dosis shows. “Zwaar? Valt wel mee, ik ben er toch en spelen met deze mannen is een groot feest. We complementeren elkaar op een gekke maar tegelijk ook heel natuurlijke manier, ook al komen we muzikaal misschien ogenschijnlijk uit verschillende hoeken.” Tijdens de tournee die The Afghan Whigs in 2014 naar Amsterdam bracht, was Harcourt ook al voorprogramma. Eerder dit jaar overleed Whigs-gitarist Dave Rosser aan de gevolgen van darmkanker en al voor diens overlijden was hij te ziek om mee op pad te gaan. Harcourt neemt de honneurs de hele tournee al waar. “Een trieste aanleiding, maar op deze manier is alles goed te combineren en voelt het voor niemand vreemd.”

WiM: Toch hadden we eigenlijk op basis van de kracht van je album Furnaces wel verwacht dat je inmiddels op eigen kracht grote stappen gemaakt zou hebben.
“Hahaha, hoe ga ik dat nou netjes zeggen… Het is niet geworden wat ik hoopte. Acht, ik zeg het ook gewoon. Polydor, een label waar ik inmiddels niet meer bij zit al hebben ze de rechten van mijn laatste album nog wel, heeft een afgrijselijk slecht gedaan. Nou ja, hádden ze überhaupt maar iets gedaan om het te promoten. Ik lach er nu maar om, maar het was echt een enorm drama en begin dit jaar overheerste bij mij de woede. Ik heb vier jaar lang aan Furnaces gewerkt en heb hemel en aarde bewogen om het door Flood te kunnen laten produceren. Inhoudelijk voelt het voor mij nog steeds als mijn meest belangrijke album. Ik stond klaar om er vol voor te gaan en… niks!”

WiM: Kan je dat volledig aan je label toeschrijven?
“Ik zal er zelf ook vast wat mee te maken hebben gehad, maar de taak van een label is dat ze zorgen dat je muziek wordt gehoord. Dat is niet gebeurd. Alle clichés over het werken met een major platenmaatschappij zijn waar. Je wordt als kleine artiest vermalen tussen alle mainstream-acts die allemaal belangrijker zijn dan jij. Het wemelt er van de A&R-managers die bang zijn voor de manier waarop de industrie zich ontwikkelt en uit pure wanhoop maar zo veel mogelijk tegen de muur gooien. Blijft het plakken, dan zijn ze er als de kippen bij om het succes te claimen. Doet het niets, hebben ze er nooit mee te maken gehad. Nog zo’n cliché. Het hoofd van Polydor dat me tekende voelde wel wat ik met dit album wilde bereiken. Eer ik het album af had, was hij echter vertrokken en in de rokende puinhopen die hij had achtergelaten zat zijn opvolger. Die bekeek me eens goed, luisterde het album en zei doodleuk ‘we can’t sell this’. Einde verhaal. Ik ben nu bijna 40 jaar oud, ik draai al toch wat jaartjes mee in het wereldje, dit was mijn zevende album. Dat ik er op dit punt in mijn carrière nog met open ogen in ben getrapt… Afijn!”

WiM: In de recensie van het album vroeg ik me af of je überhaupt de stap wel hebt willen maken. Want hoewel muzikaal bij uitstek geschikt voor de massa, kan die zelfde massa al door de hoes worden afgeschrikt…
“Daar zit wat in. Maar geloof me, ik wil dat mijn muziek en met name dit album door zo veel mogelijk mensen wordt gehoord. Misschien is dat de hopeloze naïviteit die ik als muzikant heb. Bij elk album denk ik ‘dit gaan heel veel mensen heel erg mooi vinden’ en dan… vindt het zijn weg altijd wel weer naar liefhebbers, maar nooit naar een echt groot publiek. Waardoor ik aan het twijfelen sla. Wat doe ik verkeerd? Zeker van Furnaces vind ik de boodschap zo belangrijk, dat ik nog steeds wil dat zo veel mogelijk mensen het horen. Vandaar dat ik er nog steeds energie in steek om de liedjes onder de aandacht te brengen.”

WiM: Je kan het ook andersom zien, zonder Polydor had je dit album nooit zo kunnen maken.
“Ook weer zo, want Flood is zacht gezegd niet goedkoop. Ik ben al jaren bevriend met hem en hij geloofde zo in dit project, dat hij heeft aangeboden het zelf voor te financieren. Daar wilde ik echter niets van weten, dat zou onze relatie schaden. Polydor heeft voor de financiën gezorgd, wat te gek was, daardoor kon ik exact het album maken dat ik voor ogen had. Maar ik heb – zo bleek – daarvoor wel mijn ziel aan de duivel moeten verkopen.”

WiM: Hoe nu verder?
“Ach, ik wil ook geen verbitterde muzikant worden, dus ik lach er maar om. Ik ben super trots op Furnaces en op de lange termijn heeft deze episode verder weinig effect. Ik blijf gewoon doen wat ik al jaren doe. Ik kan niets anders. Nou ja, ik kan koken, ik ben van oorsprong een chef. Maar muziek is mijn leven en ik werk alweer aan mijn volgende album. Daarvoor heb ik al zeven nummers geschreven. Muzikaal moet ik echter de juiste richting nog vinden. Het werk gaat enerzijds een lieflijke en dromerige kant op, en anderzijds is het extreme raarheid. Combineer ik de dromen en nachtmerries? Of trek ik het uit elkaar en maak ik er een dubbel-lp van? Moet ik wel een distributeur vinden die gek genoeg is om zo’n concept aan te durven, hahaha!”

WiM: Zou je jezelf omschrijven als een ‘musician’s musician’? Gewaardeerd en geprezen door collega’s, maar (nog) niet ontdekt door het grote publiek?
“Ach, ik word zo veel genoemd. Van ‘underdog’ tot ‘unsung hero’. Ik sta er niet zo bij stil wat mijn positie is. Dat zou misschien ook een zwakte kunnen zijn hoor, maar ik analyseer niet graag. Ik weet waar ik in het hier en nu sta. Ik ben getrouwd, het twee kinderen, heb zojuist mijn huis in Londen verkocht en ben naar het platteland verhuisd, ik maak filmmuziek, ik produceer voor anderen, bouw een eigen studio in een houten hut en ondertussen maak ik ook mijn eigen muziek en ga ik nog steeds op tournee. Op een of andere manier heb ik een modus gevonden om me staande te houden in deze wereld. Ik merk wel dat hoe langer je het als artiest volhoudt, hoe meer mensen je gaan respecteren om wat je doet. Met een beetje mazzel hou ik het nog een jaar of veertig op deze manier vol en sta ik op mijn tachtigste voor volle stadions te spelen.”

WiM: Je lijkt me nou niet bepaald iemand voor wie volle stadions een einddoel zijn.
“Dat is het ook niet… maar ik zeg er ook geen nee tegen! Wat ik wel graag eens zou doen, en misschien heb ik dat punt over een jaar of tien bereikt, is eens een rondje maken langs de mooiste concertzalen en theaters.”

WiM: Je geeft net aan dat je met een nieuw album bezig bent. Steeds meer artiesten schakelen over op EP’s of een focus op singles. Geloof je nog in het album als kunstvorm?
“Absoluut! Ik vind het ook een rare discussie. Dan lees je in toonaangevende kranten ‘het album is dood’. ‘VOLGENS WIE!?’, zit ik te brullen tegen het papier. Volgens die mensen die naar shitty MP3-files zitten te luisteren achterin de bus? Iedereen praat elkaar na, terwijl er wereldwijd nog miljoenen mensen zijn die van albums genieten. Wat me wel zorgen baart, is dat er nu een generatie opgroeit die het concept ‘album’ niet meer kent en dat kan je de moderne muziekindustrie aanrekenen. Het moet alsmaar sneller, makkelijker, platter. Om maar zo veel mogelijk te verdienen, moet de aandachtsspanne van de consument steeds korter worden, zodat men snel weer iets nieuws kan pushen. Als je collectief maar lang genoeg roept dat het album dood is, wordt het vanzelf waarheid. Ik ga er niet in mee.”

WiM: Hou jij je eigen kinderen dat vlak wel op de hoogte?
“Niet echt, ze weten dat ik albums maak. Maar zijn niet bekend met wat dat concept nu precies inhoudt. Wel geven ze aan welke liedjes ze leuk vinden. Dat komt allemaal nog wel, ze zijn pas 6 en 8 jaar oud. Hoewel, we hebben net een ouderwetse Rock-Ola jukebox gekocht voor in ons nieuwe huis in Oxfordshire. Ik weet niet eens welke singles er in zitten, het zijn er in ieder geval zestig. Hij komt in de keuken, het lijkt me heerlijk om ’s morgens een kop koffie te maken, op een paar knoppen te drukken en dat Sam Cooke dan al krakend begint te zingen. Maar met zo’n door tracks gedreven apparaat, hebben zij die albumbeleving alsnog niet. Niet over nagedacht…”

WiM: Wat trekt jou het meest aan in het maken van albums?
“Hetzelfde als wat me aantrekt in het luisteren. Thuis draai ik alles van vinyl. Wat het mooie is, is dat je dan ook geen nummers overslaat. Je staat niet op om een nummer dat je even wat minder vind door te zappen. Je wordt meegenomen in de wereld die een ander heeft geschapen, ik vind het een zen-momentje. Kopje thee erbij… En zo maak ik ze ook, het samenstellen van de tracklist is een heel secuur werkje en daar heb ik zo veel lol in. De volgorde bepaalt exact hoe de luisteraars zich voelen.”

WiM: Daar zeg je wat. Furnaces is een album dat behoorlijk op de luisteraar inbeukt en als dan tegen het einde wat licht aan de horizon gloort en je opgelucht ademhaalt, mep je de laatste flard hoop er in de finale alsnog uit.
“Kijk… dát was precies zoals ik het voor ogen had. Ik heb daar met Flood lange discussies over gehad, hij zei ‘met dit einde sla je de grond onder de voeten van je luisteraars weg’ en dat was exact het gevoel dat ik over wilde brengen. Antartica was een gedroomd einde. De hoofdpersoon van het album heeft gefaald. Hij heeft zijn dierbaren niet kunnen beschermen. Dat is een angst die bij mij continu in mijn achterhoofd zit. Ik moet mijn familie beschermen, dát is hetgeen ik moet bewerkstelligen op deze aarde. Als dat niet zou lukken… dat angstbeeld is de finale van het album.”

WiM: Zijn alle liedjes uit je eigen perspectief, of kruip je soms in een karakter? Zo’n ‘I will break your spirit, I will break your heart’ in Immoral bijvoorbeeld is meedogenloos.
“Alles komt in eerste instantie uit een vadershart. Het zijn de zorgen die ik maak over de toekomst waarin mijn kinderen moeten leven. Maar soms kruip ik in een karakter om gevoelens uit te vergroten. Nummers als Occupational Hazzard en inderdaad zo’n Immoral worden gezongen door dezelfde hoofdpersoon. Iemand die geniet van de eigen slechtheid, maar zich er tegelijk ook voor schaamt. Een vriend van me noemde Furnaces een ‘conspirital album’. Vol boodschappen aan ‘hen die het snappen’. Dat vond ik wel een goede analyse. Er zit op die manier veel in, zonder dat het afleidt van het overkoepelende gevoel.”

WiM: Na bijna een jaar luisteren ben ik nog steeds niet uit wat dat overkoepelende gevoel is. Is Furnaces nu een boos album, een angstig album of juist ondanks alles een hoopvol album?
“Het zit er allemaal in en het is Flood die het prachtig heeft weten te kanaliseren. De samenwerking was een fantastische ‘meeting of minds’ en zonder twijfel creatief gezien de meest fantastische tijd die ik ooit heb gehad. Hij wist precies wat ik wilde bereiken, wist exact hoe het licht en de duisternis in balans te houden, maar tegelijk was hij ook niet bang om alles op zijn kop te zetten. Ik noemde het muzikale zwarte magie. Soms liep ik even een paar minuten de studio uit om thee te halen en dan kwam ik terug en had hij het volledige geluidspalet veranderd. Maar altijd exact raak. Dit was zeker niet de laatste keer dat ik met hem heb gewerkt, daar ben ik van overtuigd. De volgende keer zal hij echter wel een korting moeten accepteren. Inhoudelijk komt het album voort uit de oergedachte dat je jezelf bewust bent van alle narigheid in de wereld en dat je – als gezegd – die mensen die het dichtst bij staan koste wat het kost wil beschermen, een beetje zoals in de film The Mosquito Coast. Flood snapte dat en heeft het gevoel gevangen van de man die tegen een midlife crisis aan zit, zich staande moet houden in een tumultueuze 21ste eeuw met een mogelijke Apocalyps op komst.”

WiM: Die angst snap ik wel, gezien de situatie in de wereld. Als een wereldleider dreigt met ‘the fire and the fury like the world has never seen’.
“Alsof hij verdorie Charlton Heston is in een of andere Bijbelse film. Schaamteloos! En dat ook nog eens rond de 72ste verjaardag van de atoombommen op Heroshima en Nagasaki… Waarschijnlijk weet hij dat niet eens. Dit is echt het resultaat van de 21ste eeuw waarin we leven. Mensen willen niet nadenken, mensen worden steeds dommer gehouden. En dan kiest men een showman als president. Iemand die zijn werk als reality-tv lijkt te beschouwen. Alsof The Hunger Games tot leven komen, hij heeft nu zelfs een eigen tv-zender die alleen maar positief nieuws over de president brengt. Trump TV vind ik misschien nog wel gevaarlijker dan zijn grootspraak, want er wordt een glijdende schaal gecreëerd. Z’n land schuift steeds verder op richting een autocratie. Met een moloch aan het hoofd, iemand die zichzelf als koning ziet en geen tegenspraak duldt. Sommigen zeggen dat hij Satan is, dat vind ik te veel eer. Daar is hij niet slim genoeg voor!”

WiM: Toch is hij niet de enige bedreiging, de wereld piept en kraakt in al zijn voegen. Dat gevoel van onrust vind ik mooi gevangen in The World Is On Fire, waarin je tegelijk relativeert dat we maar een stipje zijn in het immense heelal.
“De menselijke ‘beschaving’ zoals die de afgelopen decennia is ontstaan, loopt zonder enige twijfel op zijn laatste benen. Extremisme viert hoogtij en dan heb ik het over alle fronten. De vaag is niet of het gaat klappen, maar wanneer en dan ontstaat er een domino-effect.”

WiM: Mijn instinctieve reactie is om in tijden als deze naar binnen te keren. Wat jij al zegt, zorgen dat je naasten beschermd zijn. In mijn geval is het bij-effect het net doen of de rest van de wereld even niet bestaat. Met als resultaat dat als iedereen dat doet, de wereld er niet beter op wordt.
“Weet je wat gewoon eens zou moeten gebeuren? Mensen moeten van sociale media af en gewoon weer eens echt sociaal gaan doen. Sociale media hebben de sluizen wagenwijd opengezet voor narcisten wereldwijd. ‘Kijk mij eens!’ Vermoeiend, is het niet? En iedereen gaat er in mee. Waarom wil iedereen een komiek zijn? Of een criticus? Of een expert op elk denkbaar gebied? Omdat ze anderen dat ook zien doen. Je wordt overspoeld met linkjes. ‘Klik hier om de wereld te redden’, ‘klik hier om je stem te laten horen’. Ga van Facebook af, loop naar buiten, ga écht iets doen. Praat met mensen. Breng meer tijd door met je vrienden. Breng meer tijd door met je familie… Zegt de man die op tournee door Europa is en zijn familie niet ziet.”

WiM: Maar omdat je het doet, kan je je familie onderhouden, dus in die zin is de oerdrift hetzelfde.
“Dat is ook wel zo. Ik probeer mijn sociale media gebruik terwijl ik op tour ben overigens te minimaliseren. Voor je het weet, word je er door opgeslokt. Instagram vind ik leuk, maar verder probeer ik juist in de periodes dat we in de bus zitten naar de volgende stad boeken te lezen en zonder afleiding van een schermpje na te denken over het leven. Ik vermoed door dat gepeins dat ik daadwerkelijk op het randje van een midlife crisis sta. Ik heb net die jukebox gekocht, ik denk er over om een Amerikaanse klassieker te kopen om in rond te gaan rijden… nog even en ik sta net als Kevin Spacey in American Beauty al rokend gewicht te heffen, hahaha!!”

WiM: En onderwijl moet je ook nog de rockster uithangen en met nieuw werk komen. Denk je dat je recente ervaringen Je een andere kijk op het schrijven van liedjes gegeven?
“Nee, bij elk liedje dat ik maak denk ik nog altijd ‘dit is-m’ en dat is maar goed ook. Maar omdat ik deze ervaring heb, zie ik wel heel helder hoe het muzieklandschap er voor staat en dat is niet best. Het is érg laag water tegenwoordig. Alles moet snel, makkelijk en plat, anders verliezen mensen hun interesse. Muziek breekt niet meer door op de radio, wel omdat het onder een auto-reclame zit. Capitalisme dat je zintuigen prikkelt, is dit hoe ver we zijn gekomen als mensheid?”

WiM: Jouw muziek horen we dus nooit onder commercials?
“Tuurlijk wel! Ik wil gehoord worden, als dat is wat nodig is, kom maar op! Ik mag dan op narcistisch gedrag afgeven, zo’n narcist ben ik dan ook weer wel. De wereld is veranderd, 15 jaar geleden zou ik op deze vraag resoluut geantwoord hebben dat ik geen sell out ben. Maar ja, toen was ik jong, boos en idioot. Nu realiseer ik me dat commercials ook gewoon een medium zijn. Als het op die manier lukt… geen probleem! Al heb ik wel mijn principes. Niets met olie. Goed, dan vallen autoreclames ook af… hybride wellicht? Misschien moet ik ook die laatste principes eens laten varen en ‘all the way’ gaan. Alleen maar liedjes maken over olie, auto’s, alcohol, sigaretten, wapens. Eens zien of ik op een album het allerslechtste voor de mensheid kan benaderen en als experiment eens kijken hoe commercieel succesvol dat is. Mijn ziel had ik toch al verkocht, it’s fine!”