×

Concert

06 maart 2017

Cross-Linx in de Oosterpoort, een waaier aan beleving

Geschreven door: Marcel Hartenberg

Van verre werd je er als bezoeker op attent gemaakt dat er zich die avond iets bijzonders afspeelde in de Oosterpoort in Groningen. Buiten verwelkomde Bram Stadhouders de bezoekers en passanten met ‘het grootste mobiele dansorgel ter wereld’, de Rhapsody, met een geheel nieuwe compositie. De buiten gespeelde muziek nodigde uit en onderstreepte de aanlokkelijkheid van de avond die met Efterklang en Ane Brun twee grote Scandinavische trekpleisters had.

In de kleine zaal bracht het Unremembered Orchestra (gevormd door het DoelenEnsemble en het Codarts Ensemble) samen met vocalisten Shara Worden, DM Stith en Padma Newsome de liederencyclus Unremembered van de Amerikaanse img_0006componiste Sarah Kirkland Snider. Wat meteen opviel bij de uitvoering was de manier waarop de stemmen van de drie passen in de composities, hoe zeer de drie stemmen ook elkaar aanvullen. Shara Worden was al de zangeres die centraal stond in de eerdere liederencyclus Penelope van de Amerikaanse componiste. Vanwege het karakter van haar eigen My Brightest Diamond, waar ze ook meerdere muzieksoorten verenigt, was zij voor de componiste niet alleen een gedroomde vocaliste. De samenwerking droeg ook bij aan de vorming van de cyclus. Unremembered liet zich beluisteren als een donkere en melancholische reis door de ogen van een kind. Een kind in dit geval dat de nodige mystiek, magie en tragiek in het leven ervoer. Waar de muziek in het openingsnummer bijna religieus startte, kwam er al vlug een donkere beleving bij toen het orkest vol inzette.

De muziek was fraai en afwisselend, wat niet alleen gevoed werd door de vocalisten. Kirkland Snider wist in de liederen avant garde pop, electronische elementen en klassiek bij elkaar te brengen. De muziek en zang reisden beide met de emoties van het kind, van wandelen langs een rivier, het aangezicht van een dode gans, een suïcide, de dood als vast element van het leven nooit ver weg.  Dat alles bood zoveel afwisseling dat je er als luisteraar goed aan deed de cyclus in zijn geheel tot je te nemen. Vooral omdat de voorstelling voorzien was van geprojecteerde beelden met zo nu en dan een tekstlijn erbij, gaf dat de mogelijkheid je volledig op te laten gaan in de muziek. De gebruikte illustraties en teksten waren beide van Nathaniel Bellows, een vriend van de componiste. Wederzijds hadden zij elkaar ook beïnvloed bij de totstandkoming van het eindresultaat.Concentratie en aandacht waren gevraagd, maar de fraaie uitvoering van zowel de vocalisten  als van het orkest werden beloond met muziek die ook het herbeluisteren meer dan waard is. Aanrader om het album Unremembered zeker eens te gaan beluisteren: onverwacht diamantje.

img_0011Daarna trad in de grote zaal Efterklang op, met The Happy Hopeless Orchestra als begeleiders. Het album Leaves was de basis voor het optreden. Met Leaves zette Efterklang samen met componist Karsten Fundal voor het eerst stappen in het operagenre. De opera speelt zich af in een bunker en die maakten we mee dankzij gigantische projecties achter het ensemble. Voor de gelegenheid was het hele gezelschap in wit gekleed en met de steeds wijzigende verlichting droeg dat bij aan de sfeer van de avond. Het moet gezegd worden: de deelnemende vocalisten waren allen van topklasse. Zo was de Deense operazangeres, 71 lentes jong, Lisbeth Balslev mee voor Cross-Linx en zij genoot zichtbaar van haar deelname aan Leaves. Naast haar maakten ook de hoge contratenorstem van Morton Grove Frandsen en de ontzettend lage bas van Nicolai Elsberg enorme indruk. De stem van Frandsen deed wel denken aan Andrew Bird. Hij schitterde in het zeer mooie titelnummer van Leaves. De stem van Elsberg riep herinneringen op aan de basstem van J.D. Sumner, een van de achtergrondzangers van Elvis Presley. Hij zette een zeer krachtige uitvoering van Abyss neer. Merkwaardig genoeg leek daarmee Katinka Fogh Vindelev wat gewoontjes, terwijl ook haar sopraanstem van grote klasse was, zoals zij in Stillborn liet horen.

De projecties deden niet zelden denken aan de beelden die Lasse Hoile bij zowel Porcupine Tree als bij Steven Wilson brengt. Net zo beklemmend als de muziek soms voelde, zo kwamen de beelden soms ook over. Vooral het al eerder genoemde Stillborn bracht een sinistere sfeer. De reacties op de muziek en op de beelden was dan ook divers. Niet iedereen kon het donkere gehalte van de muziek en de beelden waarderen. Er leek meer beweging de zaal uit te zijn dan naar binnen gedurende het concert. Ondanks het zwaar verteerbare karakter was het ook hier de moeite waard om de uitvoering in zijn geheel te ervaren.

De band, de vocalisten en het orkest hadden met het album de lat al hoog gelegd. Met de zeer zorgvuldige uitvoering waarin er een belangrijke rol was voor de percussionisten, vooral in het gebruik van de xylofoons die aan beide kanten van het podium aanwezig waren, de fraaie accenten van het kleine strijkersensemble werd er een bijzondere voorstelling gebracht. Wat zeker niet vergeten dient te worden, is de magistrale accordeon die hoog boven alle musici leek uit te torenen als een soort wachter voor de poorten van het ondergrondse en die steeds extra dimensies gaf aan de muziek, vaak op momenten dat je het niet verwachtte. Een uitvoering die het studiowerk het nakijken gaf én die onrustig maakte in beleving: het was mooi dat de muziek tot denken en emotionele beleving aanzette. Het was tegelijk begrijpelijk dat dit niet voor iedereen een even geslaagde beleving was. Prikkelend was het in ieder geval.

img_0122

De hoofdrol van de avond was weggelegd voor Ane Brun die voor Cross-Linx samenwerkte met Zapp4, het creatieve Nederlands strijkkwartet. Hoewel de vijf elkaar pas dinsdag voor de eerste keer ontmoetten en samen repeteerden, spatte de energie van de voorstelling af. De eigenzinnigheid en virtuositeit van Zapp4 combineerde uitstekend met zowel de liedjes van Ane zelf, als met een aantal zorgvuldig geselecteerde covers. Fraai openend met het titelnummer van haar laatste album via het mystiek klinkende To Let Myself Go naar een afwisselende set waarin synergie het sleutelwoord was. Het speelplezier was aanstekelijk en de grote zaal van de Oosterpoort was even enthousiast over de fraaie zang van Ane als over de verrichtingen van Zapp4. Do You Remember waarbij de cello als percussie-instrument dienst deed, was daar een mooi voorbeeld van.  Van hetzelfde album, It All Starts With One, werd ook Oh Love gespeeld. Een nummer waarin de stem van Ane je als het ware begeleidde langs de begeleidende strijkers. Later kwam van datzelfde album nog Words en het afsluitende Undertow.

Er werden deels bestaande arrangementen gehanteerd; Ane speelde al vaker met begeleiding van strijkers, maar de mannen van Zapp4 gaven ook aan een aantal nummers hun eigen kleuring. Er was tijd voor uiteenlopende nummers uit het repertoire van Ane, niet elk album kwam weliswaar aan bod, maar naast de nummers van It All Starts With One,  waren ook de uitvoeringen van het magische Changing Of The Seasons en Temporary Dive zeer mooi. Een absoluut hoogtepunt was de uitvoering van Shape Of A Heart waar Zapp4 heerlijk in los kon gaan.

De eigen nummers van Ane hebben een zekere mystiek. Ane heeft echter ook de gave om de nummers van anderen tot de hare te maken. Van een fraaie uitvoering van Sonnet 138 van niemand minder dan William Shakespeare maar door Ane op muziek gezet, via het bloedmooie Alfonsina Y El Mar (onder meer gezongen door Mercedes Sosa) via het wat minder bekende I Would Hurt A Fly (met weer een glansrol voor de heren van Zapp4) naar Beyoncé‘s Halo. Het klonk allemaal zo ontspannen en tegelijk gedreven gebracht: heerlijk om muzikanten zó aan het werk te zien. Het al eerder genoemde Undertow bracht een einde aan het concert van Ane en de mannen. Het was een intiem en gedreven slotakkoord van het hoofddeel van Cross-Linx.

Aan Shara Worden daarna de eer om de mensen die nog bleven, de “hardcore people” in de foyer nog even aan het swingen te brengen. Waar ze eerder op de avond mensen versteld deed staan van de wijze waarop ze haar stem langs klassieke leest wist te leggen, was dit deel van de avond weggelegd voor de stoere punkrock, met zo nu en dan poppy elementen, van My Brightest Diamond. De band speelde een selectie aan nummers, van geheel nieuw naar oud en het gezelschap dat in de lobby verbleef, smulde ervan. Het was mooi om de twee kanten van Shara op deze avond beide zo in actie te zien. My Brightest Diamond gaf de avond zo een karaktervolle afdronk.

De Oosterpoort was een fraaie setting voor ook deze editie van Cross-Linx. Met gastheren en gastvrouwen om de weg te wijzen, een keurig aanbod aan hapjes en volop gelegenheid om ook te voorzien in een natje, een programmering die uitdagend was en, veel belangrijker, in alle zalen prima licht en geluid, was het zeer de moeite waard om het festival in Groningen te bezoeken. Goed om dus eens van de gebaande paden af te wijken en juist een keer het noorden te bezoeken. Ook voor andere optredens.