Deel 11 in de reeks Postpunk Nederland, een serie artikelen over interessante Nederlandse bands die opkwamen na de punkgolf van 1977, 1978. Eigenzinnige, vaak ondergewaardeerde bands die blijvend applaus verdienen. Deze week: Clan Of Xymox.

Nijmegen, 1981. Anke Wolbert en Ronny Moorings richten Xymox op. De bandnaam is afgeleid van het Griekse zymosis en het Engelse zymotic, begrippen uit de oude geneeskunde. Xymox maakt vocale synthesizerpop met daarbij een rol voor zang, gitaar en bas. In 1983 brengt het duo de mini-elpee Subsequent Pleasures uit in een oplage van 500.

Xymox werkt inmiddels vanuit Amsterdam en wordt aangevuld met toetsenist Pieter Nooten en speelt geregeld live, in binnen- en buitenland. Men slaagt er zelfs in om met Dead Can Dance op te treden. Lisa Gerrard en Brendan Perry van Dead Can Dance hebben een plaat uit op het onafhankelijke Londense label 4AD, dat met releases van onder meer Bauhaus, Cocteau Twins, Modern English en The Birthday Party behoorlijk veel aandacht op zich heeft weten te vestigen. Labelbaas Ivo Watts komt in het bezit van een cassette van Xymox en zijn interesse is gewekt. Hij vraagt zelfs om een tweede tape. “Sommige dingen hebben gewoon een melancholie in me opgewekt”, vertrouwt hij het blad Vinyl later toe. “Het zijn telkens kleine dingetjes die ze right hebben gedaan in elke song, precies dat waarvan je hoopt dat een song zich volgens die lijn zal ontwikkelen.”

Watts besluit een elpee met de band op te nemen. “Ik heb genoten van wat ze zijn en hoop dat de elpee net zo gaat klinken. Waarschijnlijk niet, omdat ze naast de drumcomputer nu ook een drummer hebben.” De band heeft zich versterkt met Frank Weyzig op gitaar en toetsen en Jos Heynen op drums. Pieter Nooten verlaat de band in deze periode maar zal later terugkeren.

Ronny Moorings later, in 1986, in Vinyl: “Toen we Frank hadden gevonden dachten we: liever een drummer erbij want dat speelt lekkerder live dan alleen een ritmebox; mensen denken dan al snel dat je met tapes werkt en dat slikken ze niet, vooral niet in het garagetijdperk.”

Van een synthersizerwave-duo ontwikkelt Xymox zich midden jaren tachtig tot een volwassen en volwaardige liveband. In Vinyl gaat de band in op de aandacht vanuit Engeland. “We beschouwen Engeland als een unieke stap. Ik hoop ook dat als we hierdoor meer in Engeland kunnen spelen, we er kunnen gaan wonen. De situatie is zo anders als hier. Het alternatieve circuit is hier veel te klein en heeft een te gering bereik. In Engeland hebben de independents veel meer in de melk te brokkelen. Mensen reizen er waanzinnig afstanden om een band te gaan zien en dan moet je hier kijken, veertig kilometer is al te ver weg. In Engeland zijn de mensen veel meer met muziek bezig.”

De sprong voorwaarts

Xymox, inmiddels Clan Of Xymox, neemt de nieuwe elpee op in de Palladium Studio’s in Edinburgh waar de meeste 4AD-acts opnemen. Ivo Watts is aanwezig tijdens de sessies maar beperkt zich tot het geven van aanwijzingen. De studio staat vol apparatuur en de bandleden maken gretig gebruik van de Fairlight, de mellotron en het Kurzweil-keyboard. Muzikaal maakt Clan Of Xymox in Edinburgh een grote sprong voorwaarts. Het titelloze album van Xymox komt later in 1985 uit en doet het goed, met name in Engeland, waar de plaat geruime tijd in de independentlijsten staat.

De band gooit een scheutje electro in het hoekige maar noest voortdenderende Stranger. In het door Anke Wolbert gezongen The 7th Time lijkt soms de geest van New Order rond te waren maar ook hier weet de band een eigen stempel op te drukken. De combinatie van electrobeats, sequencers, toetsen en melancholische, stemmige zang levert met Stumble And Fall en A Day mooie resultaten op. Het gejaagde en indrukwekkende A Day wordt op 12-inch uitgebracht en ontpopt zich tot een clubhit in het alternatieve circuit.

In 1985 biedt 4AD Clan Of Xymox de mogelijkheid een clip op te nemen voor A Day. De band trekt met filmer Frank Scheffers naar het Spaanse Cadaques om aldaar de opnamen te maken. Het resultaat mag er zijn: prachtige opnamen, geschoten in de natuur en in de club Le Rachdinque, waar werk van Salvador Dalí aan de muur hangt. Voor slechts vijftienduizend gulden maakt het gezelschap een clip die de internationale concurrentie met gemak aankan. A Day komt dan ook regelmatig voorbij op de clipstations midden jaren tachtig.

Kathedraal

Eind 1986 verschijnt opvolger Medusa, wederom bij 4AD. Verpakt in stemmig zwart met een intrigerende verschijning op de hoes maakt het album een mysterieuze indruk. De muziek blijkt donderder, ongrijpbaarder en minder geworteld. IJle en donkere klanken scheppen een donkere droomwereld waar minder plaats is voor elektronische beats dan voorheen.

Theme I opent de poorten van Medusa: synthesizerklanken, fluiten, mandoline. In het titelnummer smeedt Clan Of Xymox esoterie samen met stevige beats. Dit wordt doorgetrokken in Michelle waar de percussie zwaarder is. Hierna trekt de band zich weer terug met het intrigerende Theme II, een instrumentaal sfeerstuk doorkliefd door elektronische vocale effecten.

Met de song Louise piekt Clan Of Xymox en vallen alle elementen op hun plaats, hetgeen resulteert in een van de mooiste donkere songs ooit gemaakt in Nederland. Het is de logische single aan het einde van 1986. Met een wederom betoverende instrumental, Lorretine sluit Clan Of Xymox de eerste helft van Medusa af.

Het volume van Agonised By Love is indrukwekkend, het is een kathedraal van een song. De balans wordt weer vlot hersteld met het zweverige Masquerade, waar de zang van Anke Wolbert als een mistflard doorheen kronkelt. After The Call is welhaast klassiek en wordt treffend uitgeluid door een piano. Met Back Door lijkt de band nog een keer terug te blikken op het verleden, middels straffe beats en een meer uitgesproken zanglijnen. Een prima afsluiter van een album dat, meer nog dan de debuutplaat van Clan Of Xymox, overtuigt.

Medusa wordt in veel landen opgepikt wat uiteindelijk zal resulteren in ongekende verkoopcijfers: er gaan zo’n 100.000 stuks over de toonbank, waarvan 8.000 in eigen land. Eind 1986 toert Clan Of Xymox door Nederland en in december staat de band in Paradiso. Amerika, de rest van Europa en zelfs het Midden-Oosten lonken.

Wereldwijd succes

In het voorjaar van 1988 toert Clan Of Xymox zes weken door de Verenigde Staten en trekt hierdoor de aandacht van de nodige platenmensen. Xymox verkoopt de zalen, allen met een capaciteit van 1000 tot 3000, moeiteloos uit. Zonder dat de band het doorhad is er overzee een flinke fanbasis ontstaan, door college airplay en goedverkochte maxi-singles. Er is zelfs belangstelling vanuit Polygram. In hetzelfde jaar scheiden de wegen van 4AD en Clan Of Xymox zich. Ivo Watts raadt de band aan voor Wing te tekenen, een sublabel van platenmaatschappij Polygram.

Voor de nieuwe plaat kan Clan Of Xymox, inmiddels weer Xymox, rekenen op de hulp van gerenommeerde namen: Pete Walsh, die in 1982 New Gold Dream van Simple Minds produceerde, zit achter de knoppen en Toni Visconti, die werkte met David Bowie, tekent voor een tweetal strijkersarrangementen. Het eindresultaat,Twist Of Shadows, brengt Xymox weer meer terug richting de dansvloer, al klinkt de plaat gepolijster dan het debuut. Het album herbergt Blind Hearts, een nummer dat in 1987 al op 12-inch verscheen bij 4AD en dat de brug slaat tussen 4AD en Wing. Obsession wordt ook op 12-inch uitgebracht in 1989, het jaar dat Twist Of Shadows verschijnt. In deze track weet Xymox melodie en spanning te koppelen aan dansbaarheid. Het nummer zit vol subtiele details die een extra dimensie aan de song geven. Een nieuwe Xymox-klassieker lijkt geboren.

Imagination wordt enige tijd later van het album getrokken als derde maxi-single. Het door Wolbert gezongen nummer is een toegankelijke electropopsong. Dat geldt ook voor A Million Things en het eerder genoemde Blind Hearts, nummers die in de verte wat doen denken aan Human League al zal de band later ontkennen door de Engelsen geïnspireerd te zijn. De andere nummers op Twist Of Shadows overtuigen meer: de melancholische orkestratie en het refrein van opener Evelyn trekken onverbiddelijk de aandacht. De strijkers van Visconti op het rustige, van extra drums voorziene, Tonight en het instrumentale Clementina verrijken het album en geven de plaat meer gewicht en diepgang. Craving en In The City zijn mooie uptempo songs die profiteren van Moorings zang die fraai aansluit bij de donkere en romantische dansmuziek.

In OOR vertelt Xymox in 1989 over de voordelen van een grote maatschappij als Polygram: “Het belangrijkste is de distributie, het grote nadeel van 4AD. In bepaalde landen kwam je pas na drie maanden uit. Natuurlijk kun je door dat grotere label meer tijd in de studio doorbrengen. Vroeger trokken we vijf weken voor een plaat uit, nu hebben we vijf maanden in vijf Engelse studio’s gezeten.”

Peter Walsh, producer van Twist Of Shadows, stond al ten tijde van Medusa op het verlanglijstje van de band maar had toen geen tijd. “De heldere, sprankelende manier waarop hij de instrumenten mixt, vonden wij een verfrissende benadering”, legt Ronny Moorings uit. “Op Twist Of Shadows zijn de gitaarpartijen dan ook beter dan ooit uitgekristalliseerd. 4AD had Walsh en Visconti niet kunnen betalen. We konden werken met de mensen die we wilden hebben, en dat is een kopzorg minder.”

In de Verenigde Staten doet Twist Of Shadows het bijzonder goed en A Million Things voert zelfs enige tijd een van de independentlijsten aan. De band toert door de hele wereld. Het draagt er mede toe bij dat  Twist Of Shadows wereldwijd meer dan 300.000 keer over de toonbank gaat. Een enorm succes voor een band die in Nederland de undergroundstatus nog lang niet is ontstegen. De pers legt parallellen met Human League, New Order, synthpop en gothic.

In OOR, waar het album een weinig positieve recensie krijgt, laat Ronny Moorings over een aantal zaken geen twijfel bestaan: “Human League? Daar vind ik absoluut geen fuck aan. Synthi-pop, ik denk niet dat dat terecht is. Wij oriënteren ons niet alleen op synthesizers, maar ook op gitaren. Als een volgende keer een assortiment van lege olievaten zou passen in een song, dan gebruiken we die ook. Gothic is net als de term doem een waanzinnig negatieve typering in Amerika en Engeland. Als je met gotisch bedoelt dat het optimisme niet van Xymox afdruipt dan heb je gelijk.”

Xymox zal in de volgende decennia nog veelvuldig van zich doen spreken, met wisselende kritieken vanuit de pers. In 1991 is er het album Phoenix, met daarop een cover van Dancing Barefoot van Patti Smith en mooie nummers als The Shore Down Under. In 1997 verandert Moorings de bandnaam terug in Clan Of Xymox. Onder deze naam brengt de band meer dan vijf albums uit, waaronder ook een liveplaat en een verzamel-cd. Clan Of Xymox blijft onverminderd populair. In 2011 – de band opereert inmiddels vanuit Leipzig – staan optredens gepland in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Zweden, Hongarije, Portugal, Italië en de Verenigde Staten.